Абу Исо Муҳаммад ибн Исо ибн Савра ибн Мусо ибн Заҳҳок Суламий Буғий Термизий милодий 824-825 – 892 йиллар оралиғида яшаган машҳур муҳаддисдир. Имом Термизий Термиз яқинидаги Буғ қишлоғида туғилди. Ёшлик чоғларидан илмга катта қизиқиш ва иштиёқ кўрсатди. Самарқанд, Бухоро, Марв каби шаҳарлардаги машҳур уламо ва муҳаддислар асарларини ўргана бошлади. Имом Термизий ҳадис ўрганиш ва уларни йиғиш учун қарийб 20 йил ўзга юртларда бўлди. Нишопурда Имом Бухорий билан учрашиб, кўпгина ҳадислар хусусида фикр алмашди. Имом Бухорий билан беш йил биргаликда яшаши “Сунани Термизий” асарининг яратилишида муҳим омил бўлиб хизмат қилди. Имом Термизий ҳадиснинг саҳиҳлигини аниқлашда “Сунан”да “саҳиҳ”дан кейин “ҳасан” даражасини ҳам киритди. Термизий “ҳасан” иборасини ўз китобида бундай таърифлайдилар: “Ушбу китобимизда “Бу ҳадис ҳасан” деган пайтимизда биз санадининг ҳасан эканлигини назарда тутганмиз. Чунки ровийси ёлғончи деб тахмин қилинмаган ҳар бир ҳадис, деярли бошқа сабабдан ривоят қилинса ва шоз(з) бўлмаса, у ҳадис, бизнинг фикримизча, ҳасандир”. Абу Исо Муҳаммад Термизий Имом Муслим ва Имом Абу Довудлар билан ҳам илмий суҳбатда бўлиб “Сунан”дан ташқари “Шамоили Набавия”, “Китоб уз-зуад” (“Зоҳидлик китоби”) “Асмоъ ус-саҳоба” (“Саҳобаларнинг исмлари”), “ал-Асмоъ вал-куно” (“Исмлар ва кунъялар”), “Китобул-илал” (“Иллатлар китоби”) ва бошқа асарлар ёзган. 1990 йилда Абу Исо Муҳаммад Термизий таваллудининг 1200 йиллиги Ўзбекистонда кенг нишонланди. Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёев 2017 йил 14 февралда 2774-сонли “Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорини имзолади. Марказ Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита, Ўзбекистон мусулмонлари идораси, Сурхондарё вилояти ҳокимлигининг Сурхондарё вилоятида Ўзбекистон мусулмонлари идораси муассислигида ташкил этилди. Ислом динининг, Қуръони карим ва ҳадис илмининг асл моҳиятини, ҳадисшунослик мактабининг илмий-маънавий асосларини, Имом Термизий ҳамда термизий алломалар, юртимиздан етишиб чиққан мутафаккир зотлар меросини ҳар томонлама чуқур ўрганиш ва кенг тарғиб этиш Имом Термизий халқаро марказининг асосий вазифаси этиб белгиланди. Марказ Адлия вазирлиги томонидан 2017 йил 14 мартда давлат рўйхатидан ўтказилди. Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси ўқитувчиси Пўлатхон Каттаев 288
2018/2019 ўқув йилида институт раҳбар ва ходимларининг талабалар билан очиқ мулоқот қилиш жадвалига асосан, жорий йилнинг 27-28 ноябрь кунлари Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институтида 1-2 курс талабалари учун ташкил этилган очиқ мулоқотда ректор У.Ғафуров, ўқув ва илмий ишлар бўйича проректор У.Ходжаев, “Ижтимоий фанлар” кафедраси мудири М.Насриев, Маънавият, маърифат ва иқтидорли талабалар билан ишлаш бўлими бошлиғи Ў.Собиров, “Тиллар” кафедраси мудири Ш.Чўлпонов,“Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси мудири Б.Аъзамов, куратор вамураббийлар З.Бегматов, И.Ғофуров иштирок этди. Ташкил этилган очиқ мулоқот савол жавобларга бой тарзда ўтди. Муаммолар ва уларнинг ечимлари юзасидан талабалар томонидан таклифлар берилди. Маънавият, маърифат ва иқтидорли талабалар билан ишлаш бўлими 129
Мавлид ойи муносабати билан барча диний таълим муассасалари ва юртимиз масжидларида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни сийрат ва суннатларини ҳар тарафлама мукаммал ўрганилмоқда. Имом Бухорий номли Тошкент Ислом институтида ҳам 2018 йил 29 ноябрь куни ҳижрий 1440 йил Рабиъул аввал мавлид ойи ҳамда ноябрь ойи – ислом тарихи ва сийрат фан ойлиги муносабати билан “Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга муҳаббат иймондандир” шиори остида сийрат мусобақаси ўтказилди. Тадбирга Ўзбекистон мусулмонлари идораси қошидаги “Вақф” хайрия жамоат фонди, Таълим ва кадрлар тайёрлаш бўлими масъул ходими ҳамда мутасадди раҳбарлар ва устоз-мураббийлар ташриф буюришди. Тиловати Қуръон ва дуо-и хайрдан сўнг институт ректори Уйғун Ғафуров нутқ сўзлаб, тадбирни очиб бердилар. Мусобақада учинчи курслар ўртасида бўлиб, учта гуруҳ иштирок этди. Мусобақа тўрт шартдан иборат бўлиб, уч гуруҳдан ҳар бирининг шартлар бўйича берган жавоблари ҳакамларимиз томонидан холисона баҳолаб борилди. Мусобақа бошидан охиригача қизғин тус олди. Икки ярим соат қандай ўтиб кетгани ҳам билинмай қолди. Гуруҳ иштирокчиларининг мусобақага яхши тайёргарлик кўрганлари томошабинларга ҳам яққол намоён бўлди. Мусобақа натижаларига кўра, “Ибн Саъд“ гуруҳи иштирокчилари 154 баллдан тўплаб, биринчи ўринга, “Ибн Исҳоқ“ гуруҳ иштирокчилари 153.5 балл тўплаб, иккинчи ўринга ва “Ибн Ҳишом“ гуруҳ иштирокчилари 144 балл тўплаб, учинчи ўринга сазовор бўлишди. Ғолиб гуруҳ ва мусобақада фаол иштирок этган гуруҳларга “Вақф” хайрия жамоат фонди ва институт ҳамда ҳомийлар томонидан эсдалик совғалар тақдим этилди. Шунингдек, Тошкент ислом институти телеграм канали орқали эълон қилинган «Сиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни танийсизми» номли савол-жавоб танловининг ғолиблари ҳам тақдирландилар. Тадбир институт ректори Уйғун Ғафуровнинг нутқи ва “Вақф” хайрия жамоат фонди раиси Халилов Искандар домланинг хайрли дуолари ила якун топди. “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси кабинет мудири Ю.Абдурахимов 145
Имрон ибн Ҳусайн розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким жума куни ғусл қилса, унинг гуноҳ ва хатолари кечирилади. Намозга юра бошласа, ҳар бир қадамига йигирмата ҳасанот, савоб берилади. Намозни адо этиб қайтаётган пайтида икки юз йиллик амаллар савоби билан мукофотланади”, – дедилар”. Табароний ривоят қилган. Авс ибн Авс Сақафийдан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким жума куни ювса ва ғусл қилса, сўнгра эрта борса, (пиёда) юрса, (имомга) яқинроқ ўтирса ва тингласа, жим ўтирса, унинг ҳар бир қадамига бир йилнинг амали рўзаси ва бедорлигининг ажри берилур”, дедилар”. Авс ибн Авс Сақафийдан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким жума куни ювса ва ғусл қилса, сўнгра эрта борса, пиёда юриб, (улов) минмаса, имомга яқинроқ ўтирса ва тингласа, беҳуда (ҳаракат) қилмаса, унинг ҳар бир қадамига бир йилнинг амали берилур, унинг рўзаси ва бедорлигининг ажри берилур”, – дедилар”. Абу Довуд ривоят қилган. А.Иноятов Манба 223
