Шайх Зиёуддинхон ибн Эшон Бобохон 1908 йили Тошкентнинг машҳур Ҳастимом (Ҳазрати Имом) мавзеъида дунёга келган. Унинг аждодлари ҳам дунё таниган Ислом олимлари бўлишган: катта бобоси шайхулислом Аюбхон Юнусхон ўғли даврининг йирик фақиҳларидан эди, у кўп йиллар Бухородаги “Мўйи Муборак” мадрасасида мударрислик қилган. Бобоси Абдуллоҳ ибн Бурҳон Эшон ҳам ўша мадрасада дарс берган. Отаси Эшон Бобохон Қуръони карим ва Суннати Набавийяни мукаммал билган олим, минтақа мусулмонлари идорасининг ташкилотчиси ва биринчи раиси эди.  Шайх Зиёуддинхон ибн Эшон Бобохон (Бобохонов), ўз даврининг йирик дин арбоби, минтақа мусулмонларининг муфтийи эди. У 1908 йили Тошкент шаҳрида улуғ Ислом алломаси Эшон Бобохон ибн Абдулмажидхон хонадонида туғилган. Илк диний сабоқларни аввал отасидан, сўнг Ҳаким қори домла, Баҳодирхон махдум, Шайх Алоуддин, Жамол ҳожи каби устозлардан олган. Ўн икки ёшида Қуръон ҳофизи бўлган. 1920 йили Тошкентдаги Кўкалдош мадрасасига ўқишга кирган, ҳадис ва фиқҳ илмини ўрганган. Тошкент ислом институтига “Олима аёл – миллат тарбиячиси” номли тадбирда талаба қизларга “Илм карвонидаги аёл ва оила” мавзусида талаба қизларга навбатдаги суҳбатни қилиб бериш учун Шайх Зиёуддинхон ибн Эшон Бобохоннинг фарзанди Тошкент давлат шарқшунослик университети Арабшунослик олий мактаби доценти Филология фанлари номзоди Мухлисахон ая Зиёвуддинова ташриф буюрдилар. Мухлисахон ая талаба қизларга ўз самимий тилакларини изҳор қилиб, ҳавас билан шу даргоҳнинг талабаси сифатида улар сафида бўлиш орзулари эканлигини билдирган ҳолда ўз суҳбатларини бошладилар. Суҳбат аввалида Мухлисахон ая болалик даврларида дин арбоблари хонадонида ўтган хотиралари билан ўртоқлашдилар. Ушбу хонадонда илмга бўлган муҳаббат, илмий суҳбатлар ва ёш Мухлисанинг ана шу илм чархпалагида суғорилиб улғайишини эслаб, кўзларига ёш олдилар. Ҳар бир даврнинг ўз мураккабликлари борлигига қарамасдан аёл киши бўла туриб илм олишдан тўхтамаганликлари ва бу сўқмоқларда қаварилган оёқлар охир-оқибат ўз манзилига етказиб, берган ҳосилларини кўраётганларини таъкидлаб ўтдилар. Олима аёлнинг ҳаёт сабоқлари талаба қизларимизда илм олишга бўлган шижоатларининг янада жўш уришига сабаб бўлди ҳамда илм ва оилани баробар олиб боришдаги “яхши ташвишлар”ни енгиб ўтиш, нафақат оилада салоҳиятли фарзандларни улғайтириш, балки жамиятимизда ўз ўринларини топиб, етук авлодни етиштиришда ўз ҳиссаларини қўшишга рағбат бўлди. ТИИ Матбуот хизмати 200

Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг мажлисида Президент Шавкат Мирзиёев бугун нафақат Ўзбекистон, балки дунёдаги кўплаб мамлакатлар иқлим ўзгаришларининг салбий оқибатларини яққол ҳис қилаётганини қайд этди. Бунга жавобан мамлакатимизда уч йил аввал “Яшил макон” умуммиллий лойиҳаси бошланди. Қўшни мамлакатлар билан биргаликда Минтақавий иқлим стратегиясини амалга оширишга киришилди. Эл-юртимизнинг фикр-мулоҳазалари, хоҳиш-истакларини атрофлича ўрганиб, билдирилган тавсиялардан келиб чиққан ҳолда, бу борадаги ишларни янги, янада юксак босқичга кўтариш мақсадида Президентимиз 2025 йилни юртимизда “Атроф-муҳитни асраш ва “яшил” иқтисодиёт йили” деб эълон қилинди. 2025 йил – “Атроф-муҳитни асраш ва “яшил” иқтисодиёт йили” деб эълон қилигандан сўнг “Яшил макон” лойиҳаси тадбирида Ўзбекистон мусулмонлари идораси тизимидаги ташкилотлар ва диний соҳа ходимлари фаол иштирок этмоқдалар. Хусусан, Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институтида 2025 йил – “Атроф-муҳитни асраш ва “яшил” иқтисодиёт йили” муносабати билан “Яшил макон” умуммиллий лойиҳасини бажариш юзасидан Тошкент ислом институти ректори У.Ғафуров бошчилигида проректорлар, кафедра мудирлари, бўлим бошлиқлари, бир гуруҳ ўқитувчи ва ходимлар институт асосий биноси атрофига иқлимга тез мослашадиган, кислород кўп ишлаб чиқарадиган игна баргли ва мевали дарахтлар ҳамда гуллар экдилар. Институт ҳудудида экилган кўчатлар “Яшил макон”га айлантириш билан бирга ёшларни, талабаларни табиатга меҳр қўйишга ундаш, шунингдек, динимизда айтилганидек хушманзара боғ-роғлар барпо этиб атроф-муҳитни обод қилишдир. Анас ибн Молик розияаллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Агар бир муслим банда кўчат ўтказса ёки экин экса, ундан қушми, инсонми ёки ҳайвонми еса, бунинг учун унга садақа (қилганлик савоби) бўлади” (Муслим ривояти). Бу ҳадис кўчат экишнинг фазилати ва аҳамияти нечоғлик улуғ эканига далолат қилади ва кўчат экувчиларнинг Аллоҳ даргоҳида эришадиган ажр-савоблардан хабар беради. Ушбу амал инсонга нафақат тириклигида, балки вафотидан сўнг ҳам манфаат етказиб туради, қиёмат кунигача садақаи жория сифатида банда фойдасига хизмат қилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари Мадинада ажва хурмосини экканликлари манбаларда келтирилган. Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳу айтдилар: “Набий алайҳиссалом амакилари Аббосга фарзандларини кўчат экишга буюришларини, албатта кўчат экиш фақирликни кетказишини амр этдилар”. Кўчат экиш, мавжуд дарахтларни асраб авайлаш ҳар бир фуқаронинг инсоний вазифаси бўлиб, эвазига улкан савобларга эришади, бунинг натижасида шаҳар ва қишлоқлар обод, аҳоли эса хушманзара ва тоза ҳаводан баҳраманд бўладилар. Ёшлар билан ишлаш, маънавият ва маърифат бўлими ходими И.Дадабаев 220

Оилада илм ҳукм суриши, фарзандларнинг салоҳиятли бўлиши ҳамда жамиятга ва динга хизмат қилувчи мукаммал авлод етишиб чиқишида аёлнинг ўрни беқиёсдир. Аёл илмли ва илмга муҳаббатли бўлар экан, оиладан ҳар томонлама мукаммал инсон етишиб чиқиши муқаррардир. Бугун Тошкент ислом институтида  “Олима аёл – миллат тарбиячиси” номли тадбирда талаба қизларга “Илм карвонидаги аёл ва оила” мавзусида ҳаётий тажрибалари билан ўртоқлашган ҳолда суҳбат қилиб беришлари учун бугунги кунда диний-маърифий нашрларни ташкил этишда ва шу соҳанинг равнақи учун жонбозлик кўрсатаётган дин арбобларининг мунис онаси, марҳум шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфнинг турмуш ўртоқлари Фотимаи ая Исмоил Махдум ва фарзанди Оминахон Муҳаммад Юсуф ташриф буюрдилар. Тадбир Қуръони карим тиловати ва Фотима аянинг дуолари билан бошланди. Суҳбат давомида Фотима ая талаба қизларга ҳозирги ижтимоий ҳаётда аёл-қизларнинг илмли бўлишлари ва ҳаётда ўз ўринларини топишлари нақадар муҳим эканлигини тушунтирган ҳолда уларга бир қатор тавсиялар бериб ўтдилар. Жумладан, илм олишда, авваламбор ихлосли бўлиш ва ниятни тўғри қилиш, илм ва оилани тенг олиб боришга эътиборли бўлиш ва бу йўлда жидду жаҳд қилиш, ўзини психологик тўғри тайёрлай олиш ва албатта тартибга риоя қилиш ҳамда олдига қўйилган ишларни ўз вақтида бажаришга ҳаракат қилиш. Жумладан, Фотима ая марҳум Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфни хотирлаб, у зотнинг оилада аёлларга бўлган эътиборлари, уларнинг илм олишларига бўлган ҳарисликлари ҳамда яратиб берган шароитлари ҳақида таъкидлаб ўтдилар. Фотима аянинг тавсиялари давоми ўлароқ Оминахон Муҳаммад Юсуф Тошкент ислом институтининг битирувчиси сифатида ўз талабалик даврини хотирлаган ҳолда бу даврнинг қадрига етишга ва назарий олинаётган илмларини амалда тадбиқ қилишга ҳаракат қилишга ҳамда орттирилган кўникмаларини жамиятимиз ва оила учун хизматда тўғри фойдалана олишга чорлади. Тадбирнинг иккинчи қисми талаба қизлар томонидан берилган саволлар билан давом этди. Илм аҳлининг фарзанди, турмуш ўртоғи ва волидаси тимсолидаги Фотима аядан талабалар амалий намуна сифатида ўзларини қизиқтирган кўплаб саволларга жавоблар ва тавсиялар олдилар. ТИИ Матбуот хизмати 321

Тошкент ислом институти қошидаги “Қуръони карим ва тажвид” ўқув курси тингловчиларига диний-маърифий соҳада амалга оширилган ислоҳотлар борасида суҳбат ўтказилди. Суҳбатда Ўзбекистон Республикаси Дин ишлари бўйича қўмитаси Диний-ижтимоий жараёнларни ўрганиш ахборот-таҳлил маркази бош мутахассиси Даминов Баҳодир Иброҳимжонович иштирок этди. Диний-маърифий соҳада амалга оширилган ислоҳотлар Ўзбекистонда 2016 йилдан кейин кучли ривожланишга йўналтирилди. Ўзбекистон раҳбариятининг диний ва маърифий соҳаларга эътибори қатъий ва тизимли бўлиб, бу соҳада бир қатор ислоҳотлар амалга оширилди. Ўзбекистонда дин иши ва диний маърифатига оид бир қатор қонунлар ва қарорлар қабул қилинди. Бу, айниқса, дин эркинлигини таъминлаш ва инсон ҳуқуқларини ҳурмат қилишда муҳим қадам бўлди. 2017 йилда Республикада “Диний эркинлик ва диний ташкилотлар тўғрисида”ги қонун кучга кирди, бу дин билан боғлиқ ҳуқуқларни ҳамда дин эркинлигини ҳимоя қилишга йўналтирилган. 2017 йилдан Ўзбекистонлик фуқаролар учун ҳаж квотаси 7200 нафарга кўтарилиб (илгари бу кўрсаткич 5200 нафар эди), умра бўйича чекловлар олиб ташланди (илгари бу кўрсаткич 6000 нафар эди). 2017 йил 23 июнь куни Президент Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан Вазирлар маҳкамаси ҳузурида Ислом цивилизацияси маркази ташкил қилинди. Бу марказ юртимизда мавжуд нодир қўлёзмаларни ўрганиш, ислом маърифатини, буюк аждодларимизнинг бой илмий меросини авваламбор халқимизга, дунё ҳамжамиятига етказиш, турли миллат ва элатлар ўртасида бағрикенглик тамойилларини йўлга қўйиш, исломни турли таҳдидлардан ҳимоя қилиш, жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш, ёшларни инсоний қадриятлар руҳида тарбиялашни ўз олдига мақсад қилган. 2017 йил Ўзбекистон мусулмонлар идораси тасарруфидаги диний таълим муассасалари қошида (3 ойдан 6 ойгача) Қуръони карим ва тажвид ҳамда араб тили фанларини ўргатувчи пуллик ўқув курслари ташкил этилди. Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳузурида “Вақф” хайрия жамоат фонди ташкил этилди. “Вақф” хайрия жамоат фондининг асосий вазифалари этиб фуқароларнинг диний, маънавий ва интеллектуал салоҳиятини оширишга қаратилган ташаббусларини қўллаб-қувватлаш, миллий ва диний қадриятларимизни асраб-авайлаш; масжидлар ва диний таълим муассасаларининг биноларини қуриш, таъмирлаш, реконструкция қилиш, ободонлаштириш, моддий-техник базасини мустаҳкамлаш; тарихий-меъморий аҳамиятга эга зиёратгоҳларни сақлаш, таъмирлаш, ободонлаштириш, уларнинг инфратузилмасини янада ривожлантириш; диний таълим муассасалари, илмий-тадқиқот марказлари фаолиятини молиялаштириш, уларнинг профессор-ўқитувчилари, тадқиқотчилари, мутахассислари ва ўқувчи-талабаларини моддий ва ижтимоий қўллаб-қувватлаш; масжидлар ва зиёратгоҳлар ходимларини, хусусан имом-хатиблар, имом ноиблари, мутаваллилар, муаззинларни моддий ва ижтимоий қўллаб-қувватлаш. Диний экстремизм ва терроризмга қарши курашиш учун махсус дастурлар ва стратегиялар ишлаб чиқилди. Бу соҳага давлат томонидан жиддий эътибор қаратилиб, диний таҳдидларнинг олдини олишга қаратилган тадбирлар кўрилди. Бу ислоҳотлар Ўзбекистоннинг диний-маърифий соҳадаги тараққиётига ижобий таъсир кўрсатди ва мамлакатдаги барқарорлик ва жамиятдаги ўзаро ҳамжиҳатликни мустаҳкамлади. ТИИ Матбуот хизмати 294

Aprel oyining O‘zbek tili va xorijiy tillar fan oyligi deb e’lon qilinishi munosabati bilan, tilshunoslik, adabiyot va madaniyat masalalariga e’tibor yanada kuchaymoqda. Ushbu oylik doirasida milliy adabiyotimiz va tilimiz rivojiga ulkan hissa qo‘shgan mutafakkirlarni eslash, ularning ilmiy-ma’naviy merosini chuqur o‘rganish ayni muddaodir. Shu munosabat bilan, institutimizda taniqli tilshunos olim, filologiya fanlari doktori, professor Nurboy Jabborov ishtirokida “Alisher Navoiy va milliy til rivoji” mavzusida davra suhbati tashkil etildi. Tadbirda Alisher Navoiyning o‘zbek adabiy tilining shakllanishi va takomiliga qo‘shgan beqiyos hissasi, uning ilmiy-nazariy qarashlari, til siyosatidagi pozitsiyasi hamda hozirgi zamon tilshunosligi bilan bog‘liqlik jihatlari muhokama qilindi. Alisher Navoiy va til siyosati Alisher Navoiy nafaqat buyuk shoir va mutafakkir, balki o‘zbek tilining asoschilaridan biridir. U “turkiy tilda ham baland adabiyot yaratish mumkin” degan g‘oyani hayoti va ijodi bilan isbotlagan. Navoiyning “Muhokamat ul-lug‘atayn” asarida forsiy va turkiy tillarni taqqoslash orqali turkiy tilning imkoniyatlarini, so‘z boyligini, ifoda nozikliklarini ochib berganligi — o‘zbek tili tarixida tub burilish yasagan. Adabiy til me’yorlarini belgilagan shaxs Navoiy turkiy tilda ijod qilgan holda uni adabiy til darajasiga ko‘tardi, tilning fonetik, leksik va grammatik imkoniyatlarini yuksak badiiy saviyada namoyon etdi. Aynan Navoiy tilida fonetik silliqlik, leksik boylik, uslubiy rang-baranglik va qonuniy grammatik tuzilish uyg‘unlashgan. Bu esa undan keyingi avlodlar uchun tayyor me’yoriy asos bo‘lib xizmat qildi.   Navoiy tiliga tayanuvchi yangi avlod Bugungi o‘zbek tili o‘z ildizlarini aynan Navoiy tilidan olgan. U yaratgan adabiy til, uning badiiy-estetik mezonlari, so‘z tanlashdagi didi va nazokatini o‘rganish — hozirgi tilshunoslik, tarjima, madaniyatshunoslik fanlari uchun ham dolzarbdir. Davra suhbatida professor Nurboy Jabborov tomonidan Alisher Navoiyning til me’yorlari, u qo‘llagan sintaktik modellar, so‘z birikmalari va badiiy ifoda vositalari haqida chuqur ilmiy mulohazalar bildirdi. TII Matbuot xizmati 269