Фитнанинг турлари кўп: нафсу шаҳват фитнаси, шубҳаю гумон фитнаси, бузуқ эътиқодлар фитнаси, оммавий ёки хос фитналар ва ҳоказо.
Давр тараққиёти ёки тадрижий ихтироларга қараб фитна турлари кўпайиб бораверар экан. Масалан, бундаги ихтиролар ва тараққиётларнинг яхшилиги билан бир қаторда инкор қилиб бўлмайдиган фитналар ҳам талайгина. Жумладан, ёмон ниятда ишлатилаётган телефон ва интернет, инсонлар онгига салбий таъсир қилувчи бошқа ахборот воситалари…
Фитна жуда хатарли. У денгиз каби мавж уриб, кишини йўлдан оздиради. Улуғ саҳоба Ҳузайфа ибн Ямоний айтади: “Биз мўминлар амири Умар розийаллоҳу анҳу билан бирга эдик. У зот биздан бола-чақа, қўни-қўшнилар билан боғлиқ фитналардан ташқари, денгиз мавжлари каби тўлқинланиб, ҳар бир хонадонга кириб борадиган охирзамон фитналари ҳақида Расулуллоҳдан эшитганингиз борми?” деб сўраганларида ҳамма сукут қилди. Шунда мен у кишига Пайғамбаримиздан эшитган мана бу ҳадисни айтиб бердим: Ҳузайфа розийаллоҳу анҳу, Фитналар авж олганда қандай йўл тутиш керак? Эсда тутинг Қуръон шифодир айтади: «Биз Умар розийаллоҳу анҳунинг ҳузурида ўтирганимизда, у тўсатдан: “Ким Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг фитна ҳақидаги ҳадисларини ёддан билади?” деди. Мен: “Кишининг оиласи, бола-чақаси, моли ва қўшнисидаги фитнасини намоз, садақа, амри маъруф ва наҳий мункар ювиб юборади”, дедим. Умар: “Буни сўрамадим, балки денгиз мавжига ўхшаб келадиган нарсани сўрадим”, деди. Мен унга: “Ундан сизга зарар етмайди, эй мўминларнинг амири. Сиз билан у (фитна)нинг ўртасида ёпиқ эшик бор”, дедим. Умар яна сўради: “Эшик синдириладими ёки очиладими?” Мен: “Йўқ (очилмайди), балки синдирилади”, дедим. Шунда Умар: “Ундай бўлса, у ҳеч қачон қайта ёпилмайди”, деди. Мен: “Тўғри”, дедим”.
Биз Ҳузайфага: “Умар эшик кимлигини биладими?” дедик. У: “Ҳа, худди эртанги кун келишидан олдин тун келишини билганидек аниқ билади. Чунки мен унга ҳадисни хатоларсиз, аниқ айтиб бердим”, деди. Бас, эшик кимлигини билишга қизиқиб, Масруққа: “Уни сўра-чи?” дедик. Масруқ: “(Ўша) Эшик ким?” деб сўраганди, Ҳузайфа: “Умар розийаллоҳу анҳу”, деб жавоб берди».
Хўш, фитналар авж олган пайтда мусулмон киши нималар қилиш керак?
Биринчидан, ҳар бир уммати Муҳаммадий бу ўринда ўз пайғамбарига қаттиқ эргашиб, у зотнинг саботидан ўрнак олиб, ҳақ устида собит туриши лозим. Зеро, Расули акрам энг оғир синов – ғорда яшириниб турган пайтда ҳам шериклари Абу Бакр розийаллоҳу анҳуга: «Ташвиш чекма! Албатта, Аллоҳ биз билан биргадир!» (Тавба сураси, 40-оят) дедилар.
Иккинчидан, мусулмон киши фитналар кўпайганда уламолар, имомлар, тўғри йўл кўрсатувчи пешволар бошқараётган мусулмонлар жамоасини лозим тутиши керак. Ҳар қандай фитнадан, турли номлар билан урчиб бораётган алламбало фирқалардан жуда узоқ бўлиш лозим. Бежиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Аллоҳ таоло менинг умматимни залолатда жамламайди”, демаганлар (Имом Ҳоким ривояти).
Демак, биз ҳар турли гуруҳбозлик, фитналардан жуда эҳтиёт бўлишимиз зарур. Уламолар тафриқалар, гуруҳбозликлар кўпайса, дарахт илдизини шимиб бўлса ҳам, ўзингни асра, деганлар. Мазҳаббошимиз Имоми Аъзам раҳматуллоҳи алайҳ динда тортишиб, тафриқага борганларни фосиқлар деб, уларнинг орқаларидан намоз ўқиманглар, деганлар.
Учинчидан, фитналардан сақланмаслик, ғаламис фитначиларга қўшилиш Қуръони каримда очиқдан-очиқ мусулмонларга қилинган амри илоҳийга зиддир. Аллоҳ таоло марҳамат қилади: «Ҳаммангиз Аллоҳнинг “арқони”ни (Қуръонини) маҳкам тутинг ва фирқаларга бўлинманг ҳамда ўзаро адоватда бўлган пайтларингизда дилларингизни (туташтириб) ошно қилиб қўйган Аллоҳнинг неъматини ёдда тутинг»(Оли Имрон сураси, 103-оят).
Хуллас, бундай балолардан сақланиш, эҳтиёт бўлиб яшаш, айниқса, киши ўз динида фитналаниб қолиш, ҳар қандай фиқҳий ёки ақидавий асоссиз қарама-қаршиликлар атрофида ўралашиб қолиш масъулияти шунчалар оғир бўлса, бундай фитна-фасодларни келтириб чиқараётганларнинг ҳоллари икки дунёда қандай бўлишини мулоҳаза қилиш азиз ўқувчининг ҳукмига ҳавола. ö
Эргашали РУСТАМОВ,
Чилонзор тумани бош имом-хатиби
