Мусулмоннинг амаллари ичида шундай амал борки, у унинг умрини узайиши, ризқини кенг бўлишига бўлишига сабабчи бўлади. Инсон умрининг узун бўлишига сабабчи бўладиган амалларидан бири бу силаи-и-раҳм қилиш, қариндош-уруғларга оқибатли бўлишдир. Маълумки, қавм-қариндошлар билан яхши муомила қилишлик умрни узайишига сабабчи бўлади. Ривоят қилишларича бир киши пайғамбар ҳузурига келиб: “Менга умрни узун қиладиган, ризқимни кенг қиладиган амални ўргатинг деб сўрабди. Шунда пайғамбар (с.а.в.): “Кимки ризқини кенг бўлишини ва умрини узун бўлишини истаса қариндош уруғлар билан яхши муомила қилсин” , деб жавоб берган эканлар. Узоқлашиб кетган қариндошларни йўқлаб суриштириш, уларнинг ҳолидан хабар олиш юксак инсоний фазилатлардандир. Бу юксак инсоний фазилатга кўра қариндош қариндош эмас, балки қариндошлик муносабатларини тикловчи киши қариндошдир. Бу ҳақда ҳам Пайғамбаримиз (с.а.в.): “Қариндошларига оқибат қилмайдиган одам қариндош эмас, балки қариндошлик алоқаларини тикловчи киши қариндошдир” дедилар. Қариндошлардан узилиш, улар билан муомила қилмаслик, улардан кечиш яхшилик ҳисобланмайди. Бу ҳақда ҳадисда: “Қариндошлар билан боғланиш савобидек тез келадиган яхшилик йўқ. Дунёда тезгина азоб бериб, охиратда ҳам азоб бўладиган гуноҳ қариндошлардан алоқани узишдир”, дейилади. Халқимиз удумига кўра қариндош уруғларга нисбатан ҳамиша мурувватли бўлинади. Улар қилинаётган яхшиликларга ёмонлик билан жавоб берилса ҳам, уларга яхшилик қилишда давом этилади. Қариндошлардан айб изланмайди, уларнинг ҳатти-ҳаракатларидан яхшилик қидирилади. Ривоят қилишларича, бир киши пайғамбар ҳузурига келиб: “ Мен қариндошларим билан алоқани яхшилашга ҳаракат қиламан, аммо улар менга нибатан ёмон муомила қилишади, мен уларга яхшилик қилсам. Улар менга доимо ёмонлик билан жавоб беришади. Мен нима қилай улар билан алоқани узсам бўладими?”, деб сўрабди. Шунда пайғамбар (с.а.в.): “Йўқ, унда сени ёмон қариндошлардан фарқинг қолмайди. Ёмон қариндошлар жиноятини сен ҳам давом эттирган бўласан . Сен қариндошларингни қандай муносабатда бўлишларидан қатъий назар уларга худо учун яхшилик қилишда давом эт. Ана шунда сени яхши одам эканлигинг маълум бўлади ”, деган эканлар. Шу туфайли ҳар қандай ҳолатда ҳам қариндошларга худо учун яхшилик қилинади. Шу туфайли ҳадисда: “Қариндош-уруғлардан узилиб кетган киши жаннатга кирмайди”, дейилади. Қариндошларга оқибатли бўлиш халқимиз ҳаётида сингиб кетган юксак инсоний фазилатлардан ҳисобланади. Бу фазилат туфайли халқ орасида бирдамлик, хотиржамлик, оқибатлилик каби инсоний хислатлар мустаҳкамланиб боради.   Руҳиддин Акбаров,  ЎМИ нинг Қашқадарё вилояти вакиллиги ходими 100

XX asr boshlarida Turkiston ijtimoiy-siyosiy hayotida tub burilishlar sodir bo‘ldi. Mustamlakachilik siyosati, jaholat va iqtisodiy tanglik tufayli qoloqlik botqog‘iga botayotgan jamiyatda uyg‘onish, yangilanish zarurati kun tartibiga chiqdi. Shu o‘rinda o‘zbek ma’rifatparvarligi tarixida muhim o‘rin egallagan jadidchilik harakati yuzaga keldi. Bu harakatning yetakchi arboblaridan biri Mahmudxo‘ja Behbudiy bo‘lib, u o‘zining chuqur ilmiy, diniy, pedagogik va siyosiy qarashlari bilan xalqni uyg‘otishga intildi. Behbudiyning ko‘plab asarlari orasida “Risolai jadida” alohida o‘rin tutadi. Bu risola xalqni ilm-ma’rifatga, yangilikka, tafakkurga, o‘zligini anglashga da’vat etgan, o‘z davri uchun katta mafkuraviy kuchga ega bo‘lgan asardir. “Risolai jadida” 1910-yillarda, ya’ni Behbudiy faoliyatining eng samarali bosqichida yozilgan. Bu davrda Turkiston jamiyatida ikki to‘qnashuvchi kuch — eski usuldagi maktablar (maktabi qadim) va yangi usuldagi maktablar (maktabi jadid) o‘rtasida ziddiyat kuchaygan edi. Behbudiy bu ziddiyatni murosaga keltirish emas, balki yangilikni qaror toptirish orqali hal qilishga harakat qilgan. Behbudiy nazarida, xalqning orqada qolishiga asosiy sabab ilmga befarqlik, nodonlik va eskilikka sodiqlik bo‘lib, bu holat avvalo maktablarda ko‘rinish topgan. “Risolai jadida” mana shu mavjud illatlarga qarshi yozilgan mafkuraviy-axloqiy, islohotparvar risoladir. Behbudiy risolaning boshidan oxirigacha xalqni ilm-ma’rifatga undaydi. U ilm olishni faqat diniy farz emas, balki hayotiy ehtiyoj deb biladi. Jumladan, u shunday yozadi: “Ilmsiz odam zulmatda qolur. Ilm esa insonning ko‘zidir. Har bir millat taraqqiyoti ilm bilan bog‘liqdir.” Bu fikrlar orqali u o‘quvchida bilimga bo‘lgan ehtiyojni uyg‘otishni ko‘zlaydi. Risolada eski usuldagi maktablarning samaradorligi keskin tanqid qilinadi. Behbudiy ularda bolalar savod chiqarmasligi, yozishni o‘rganmasligi kabi kamchiliklarni ko‘rsatadi. U bunday maktablar bolani hayotga emas, johillikka yetaklaydi, deya ta’kidlaydi. “Risolai jadida” asarida yangi usul — usuli jadid asosidagi maktablar namunaviy deb tasvirlanadi. Bu maktablarda: ona tili, arifmetika, geografiya, tarix kabi fanlar o‘rgatiladi; darslar tushunarli va amaliy asosda olib boriladi; bolalarda mustaqil fikrlash, muloqot, savod va dunyoqarash rivojlanadi. Behbudiy ta’kidlaydi: “Yangi maktabda bolalar o‘qub yozishni, hisob-kitobni o‘rganib chiqurlar. Bu esa ularga hayotda foydali bo‘lur.” Risolaning muhim jihatlaridan biri — unda milliy uyg‘onish g‘oyasi ilgari suriladi. Behbudiy turkistonlik musulmonlarni jaholat uyqusidan uyg‘onishga, o‘zligini anglashga, mustaqil fikrlashga va taraqqiyot sari intilishga undaydi. Bu borada u islom dini va zamonaviy ilmni uyg‘unlashtirishni taklif etadi. “Risolai jadida” sodda, ravon, ommabop tilda yozilgan bo‘lib, keng xalq ommasiga mo‘ljallangan. Unda murakkab arabcha iboralardan, balandparvoz ritorikadan ko‘ra, hayotiy, oson tushunarli ifodalar qo‘llaniladi. Bu esa risolaning ommaviy o‘qilishi va qabul qilinishini ta’minlagan. Behbudiy uslubida muallimona ruh, uyg‘otuvchan ohang, o‘zaro mulohazali murojaat hukmron. U xalqni ayblamaydi, balki tushuntiradi, majburlamaydi, balki ishontiradi. “Risolai jadida” nafaqat bir risola, balki jadidchilik mafkurasining dasturi, ilmiy islohotning yo‘riqnomasi sifatida xizmat qilgan. Bu asar ko‘plab jadid maktablari ochilishiga turtki bergan, o‘qituvchilar uchun dastlabki metodik qo‘llanma vazifasini bajargan. Shuningdek, u Turkiston musulmonlarining dunyoqarashini o‘zgartirgan, yangicha fikr yuritish madaniyatini shakllantirgan. Mahmudxo‘ja Behbudiy tomonidan yozilgan “Risolai jadida” asari o‘zbek ma’rifatparvarligi tarixida muhim o‘rin tutadi. Bu risola ilm-ma’rifatni qadrlash, maktab islohoti, yangilikni qabul qilish, milliy o‘zlikni anglash kabi asosiy g‘oyalarning bayroqdori bo‘lgan. Asarda ilgari surilgan fikrlar bugungi kun uchun ham o‘z dolzarbligini saqlab qolgan. Shubhasiz, “Risolai jadida” — bu bir maktab, bu bir harakat, bu bir uyg‘onishdir. Yoshlar bilan ishlash, ma’naviyat va ma’rifat bo‘limi boshlig‘i B.PARPIYEV 102

Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf haqida qanday ma’lumotlarni bilasiz? Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf (1952–2015) – yetakchi alloma, mufassir, mujtahid, faqih va mutafakkir bo‘lgan. Bu zot Islom olamining yirik namoyandasi, ulkan arbobi, O‘rta Osiyo va Qozog‘iston musulmonlari diniy idorasining sobiq muftiysi, mustaqil O‘zbekiston Respubllikasining birinchi muftiysi, ko‘plab xalqaro ilmiy muassasalar, diniy tashkilotlarning a’zosi va o‘zbekzabon xalqlarning diniy rahnomasi bo‘lgan. - “Tillar” kafedrasi katta o‘qituvchisi Faxriddin YERNAZAROV

Mahmudxo‘ja Behbudiy (1875-1919)– olim, yozuvchi, o‘zbek  dramaturgiyasining  asoschisi, publitsist  va jamoat arbobi bo‘lgan. Shuningdek bu zot o‘zbek jadidchilar harakati yetakchisi bo‘lgan. Alloma Mahmudxo‘ja Behbudiy buyuk ma’rifatparvar va yetakchi jadidchi sifatida milliy madaniyatimiz tarixidan mustahkam o‘rin egallaydi. - “Tillar” kafedrasi katta o‘qituvchisi Faxriddin YERNAZAROV

Masjidi Kalon (forscha — katta masjid) — Buxorodagi meʼmoriy yodgorlik. VIII—IX va XII asrlarda qurilgan Jomeʼ masjidi oʻrnida bunyod etilgan yirik masjidlardan biri hisoblangan. (masjid hovlisi va atrofida olib borilgan arxeologik tekshirishlar natijasida aniqlangan). Hozirgi koʻrinishi Buxoro xoni shayboniy  Ubaydullaxon davrida 1514-yilda bunyod etilgan. Hozirgi kunda masjid Oʻzbekiston moddiy va madaniy meʼrosining koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatiga kiritilgan. - Ijtimoiy fanlar kafedrasi o‘qituvchisi Sh.Badiyev