Kirish
Konstitutsiya — har bir mamlakatning siyosiy, huquqiy va ijtimoiy hayotini tartibga soladigan bosh Qonuni bo‘lib, u jamiyatning barqaror rivojlanishi va fuqarolarning huquqlarini himoya qilishda asosiy tayanch hisoblanadi. Har qanday davlatning kuchi uning konstitutsion poydevoriga, undagi demokratik tamoyillar qanchalik mustahkam o‘rnatilganiga bog‘liqdir. Ayniqsa, ijtimoiy davlat modelini tanlagan mamlakatlarda Konstitutsiya aholining ijtimoiy farovonligini ta’minlashning eng muhim kafolati sifatida namoyon bo‘ladi.
Ijtimoiy davlat tushunchasi
“Ijtimoiy davlat” — bu inson manfaatlarini asosiy qadriyat sifatida tan olgan, fuqarolarning farovon hayot kechirishini davlat siyosatining markaziga qo‘ygan boshqaruv modelidir. Ijtimoiy davlat quyidagi tamoyillarga tayangan holda faoliyat yuritadi:
— aholini ijtimoiy himoya qilish;
— har bir fuqaroning turmush darajasini barqaror saqlash;
— ta’lim va tibbiy xizmatdan foydalanish imkoniyatini teng ta’minlash;
— mehnat sharoitlari va adolatli ish haqi tizimini kafolatlash;
— iqtisodiy resurslardan barcha qatlamlar uchun adolatli foydalanish imkonini yaratish.
Bunday davlatda qonun ustuvorligi, inson sha’ni va huquqlariga hurmat, ijtimoiy adolat hamda birdamlik eng muhim qadriyatlardan biri sanaladi.
O‘zbekiston Konstitutsiyasida ijtimoiy davlat asoslari
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida ijtimoiy davlat g‘oyasi aniq aks etgan bo‘lib, unda davlatning asosiy vazifasi sifatida inson huquq va erkinliklarini ta’minlash belgilangan. Konstitutsiyaga muvofiq:
— davlat inson qadr-qimmatini oliy qadriyat deb biladi;
— fuqarolar munosib turmush darajasi bilan ta’minlanadi;
— ishsizlik, kambag‘allik va ijtimoiy tengsizlikka qarshi tizimli siyosat yuritiladi;
— yoshlar, nogironlar, keksalar, yetimlar va kam ta’minlanganlarga davlat tomonidan alohida g‘amxo‘rlik ko‘rsatiladi.
Shuningdek, Konstitutsiya iqtisodiy siyosatning ham ijtimoiy yo‘nalishini belgilab beradi. Unda bozor iqtisodiyoti tamoyillarini qo‘llagan holda aholi manfaatlarini himoya qilish mexanizmlari yaratish vazifasi yuklatilgan.
Konstitutsiyaning jamiyat hayotidagi o‘rni
Konstitutsiya jamiyatdagi barqarorlikni ta’minlaydigan asosiy manbadir. U:
— hokimiyatlar bo‘linishi;
— qonun ustuvorligi;
— fuqarolarning huquqiy himoyasi;
— davlat organlarining mas’uliyati;
— jamiyatdagi ijtimoiy tenglik
kabi mezonlar orqali adolatli va demokratik tizimni shakllantiradi.
Konstitutsiya mavjud bo‘lgan davlatda fuqarolar o‘z huquqlarining kafolatlanganiga ishonadi, bu esa davlat va jamiyat o‘rtasida ishonch mustahkamlanishiga xizmat qiladi.
Ijtimoiy davlat uchun Konstitutsiyaning ahamiyati
Konstitutsiya ijtimoiy davlat siyosatini belgilovchi eng muhim hujjat sifatida:
— aholining ijtimoiy himoyasiga oid majburiyatlarni;
— davlat tomonidan taqdim etiladigan kafolatlangan xizmatlarni;
— fuqarolarning huquq va manfaatlarini himoya qilishning aniq mexanizmlarini belgilab beradi.
Natijada, davlatning barcha islohotlari, ijtimoiy dasturlari va iqtisodiy rejalarining markazida inson qadri va uning farovonligi turadi.
Xulosa
Konstitutsiya — ijtimoiy davlatning poydevori, fuqarolarning farovonligi, jamiyatdagi barqarorlik va taraqqiyotning kafolatidir. U nafaqat davlat tuzilishini tartibga soladi, balki jamiyatning barcha qatlamlari uchun adolat, tenglik va imkoniyatlar barobarini ta’minlaydi. Shuning uchun Konstitutsiya har bir fuqaroning nafaqat huquqiy, balki ma’naviy tayanchidir. Uni bilish, unga amal qilish va hurmat bilan yondashish — har bir insonning burchidir.
