Умматнинг илк вакиллари ўзларига йўналтирилган мақтов ва мадҳни хуш кўрмаганлар. Чунки, бу нарса уларни ўз нафсларидаги камчиликларни унутиб, кибр ва ужубга мойил бўлиб қолишга олиб келишини яхши билганлар. Бу борада уларга энг биринчи ўрнак Набий алайҳиссаломнинг ўзлари эдилар. Ул зот соллаллоҳу алайҳи ва саллам Ўзларини мадҳ этишда чегарадан чиқиб кетишдан қайтарганлар ва “насоролар Марям ўғли Исони кўкларга кўтарганлари каби мени мақташда муболаға қилманглар!”, деганлар. Ҳузурларига меҳмон бўлиб келган Бану Омир қабиласининг вакиллари Ул зотга қарата “сен бизнинг саййидимизсан”, деганларида гарчи саййидлар саййиди бўлсаларда Ўзларини паст олиб, камоли тавозедан “саййид бу Аллоҳ таборака ва таолодир”, деганлар. Саҳиҳи Бухорийда келишича, Рубаййиъ бинт Муаввиз исмли улуғ саҳобийя аёлнинг тўйи куни унинг уйига Набий алайҳиссалом ташриф буюрадилар. Ўшанда жория қизлар унинг уйида чилдирма чалиб, Бадрда ўлдирилган оталарини шеърий тарзда ёд этиб ўтиришарди. Улардан бири Пайғамбаримизни мақтаб туриб, “орамизда бордир шундай пайғамбарки, эртан нима бўлиши унга маълумдир”, деди. Шунда Набий алайҳиссалом: “ундай дема! Балки, аввалги гапларингни гапир (яъни, ўша чегарадан чиқмайдиган сўзларингни сўзла)!”, дедилар. “Тиллар” кафедраси ўқитувчиси Алишер Султонхўжаев Манба 437

Чиройли овозда қироат қиладиган инсонлардан тиловат эшитиш Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннати ва улуғ инсонлар, обидлар ва Аллоҳ таолонинг солиҳ бандаларининг одатидир. Бунинг мустаҳаб ишлардан эканлигига иттифоқ бўлган.  Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан келган саҳиҳ ривоятда у киши шундай дейди: “Менга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Менга Қуръон ўқиб бер”, дедилар. Мен: “Ё Расулуллоҳ, мен сизга қироат қилиб бераманми, ваҳоланки у сизга нозил бўлганку?”, дедим. Шунда У зот: “Мен Қуръонни ўзимдан бошқадан эшитишни яхши кўраман”, дедилар. Мен Нисо сурасини ўқиб,  فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَى هَؤُلَاءِ شَهِيدًا “Ҳар бир умматдан (ўз пайғамбарини) гувоҳ сифатида келтирганимизда ва Сизни (эй, Муҳаммад!) уларга гувоҳ қилиб келтирганимизда, (уларнинг ҳоли) не кечур?!” (Нисо сураси, 41-оят) оятига келганимда у зот: “Ҳозир кифоя қилади”, дедилар. Ўгирилиб қарасам кўзлари ёшга тўлган эди”. (Бухорий ва Муслим ривояти) Доримий ва бошқалар ўз санади билан ривоят қилади: Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳуга Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу: “Бизга Роббимизни эслатгин”, дер эдилар. Шунда Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳу у зотнинг ҳузурларида қироат қилиб берарди. Баъзи солиҳ инсонлар бошқаларнинг қироатлари сабаб оламдан кўз юмганликлари ривоят қилинади. Баъзи уламолар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадислари айтиладиган ўринда аввалида ҳам, тамом бўлганида ҳам бир овози чиройли қорининг қироат қилишини мустаҳаб санаганлар. Қуръон тиловат қилувчи инсон мажлисга муносиб ва лойиқ жойдан қироат қилиши ва унинг қироати хавфу-ражо, панду-насиҳат, дунёда парҳезкор бўлиш, охиратга тарғиб қилувчи, унга таёргарлик кўриш, орзу ҳавасни камайтириш ва ҳусни хулққа далолат қилувчи оятларни тиловат қилиши мақсадга мувофиқ. “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси ўқитувчиси Жалолиддин Ҳамроқулов Манба 335

Жорий йилнинг 12 январь куни Жиззах шаҳри “Хўжа Нуриддин” жоме масжидида эшитиш ва гапириш қобилияти чекланган кишилар билан диний-маърифий суҳбат бўлиб ўтди. Тадбирда имом-хатиблар, отинойилар ва имконияти чекланган кишиларнинг 120 нафари иштирок этди. Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Жиззах вилояти вакили Меҳмон Жабборов ва Диний идора масъул ходими Мунира Абубакирова эшитиш ва гапириш қобилияти чекланганлар борасида юртимизда олиб борилаётган кенг кщламли ислоҳотлар ва хайрия тадбирлари ҳақида сўзлаб бердилар. Маълум бўлишича, Жиззах шаҳрида эшитиш ва кўриш қобилияти чекланган шахслар орасида миссионерлар таъсирига тушиб қолиш, ўз динларидан воз кечиш ҳолатлари кузатилган. Шунингдек, ёшлар орасида миссионерлар томонидан турли адабиёт ва рисолалар тарқатиш ҳолатларига гувоҳ бўлинган. Дунё миқёсида ғоявий таҳдид сифатида намоён бўлаётган миссионерлик фаолият хатти-ҳаракатларини ўз ўрнида англаш, доимо огоҳ бўлиш ва мазкур ҳаракатни ўз вақтида бартараф этиш бугунги куннинг долзарб вазифаси эканини англаш лозим. Шу сабабли, ушбу ҳудуддаги диний муҳитни соғломлаштириш мақсадида, имконияти чекланган шахслар учун диний-маърифий суҳбатлар ва сурдо таржималари олиб борилди. Сўзга чиққан нотиқлар асосий мақсад имконияти чекланган кишиларнинг динимизни ўрганишга бўлган эҳтиёжларини таъминлаш, бу борадаги иштиёқларини қўллаб-қувватлаш, Ислом динининг инсонпарвар ғояларини тарғиб қилиш ва шу орқали ёт ғояларга барҳам бериш эканини таъкидладилар. Шундай тадбирлар орқали ногиронлиги бўлган шахсларнинг ижтимоий фаоллигини ошириш, уларни тушкунликдан асраш ва жамиятда фуқаролар тенглигини таъминлаш ҳам кўзда тутилгани алоҳида қайд этилди. Якунда эшитиш ва кўриш қобилияти чекланган шахслар ўқилган маърузалардан Ислом дини ҳақида зарур маълумотлар олганлари ва миссионерларнинг кирдикорларини яққол тушуниб етганларини маълум қилишди. Бундай тадбирлар давомий бўлишини исташди. Тадбир сўнгида “Вақф” хайрия жамоат фонди томонидан меҳр-мурувват ҳадялари тарқатилди. Жиззах шаҳридаги кўр, соқов, гунг, жисмонан ногиронлиги бўлган кишиларнинг хонадонларига бориб совғалар улашилди. Ушбу тадбирларнинг муҳим жиҳати шундаки, юзлаб кўнгли яримта, қалби ўксик кишиларимизга шодлик улашилди, хонадонларига хурсандчилик кириб борди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир ҳадисларида: «Аллоҳ таолога фарзлардан кейинги энг севимли амал мусулмоннинг қалбига хурсандлик киргизишдир», деганлар. Эшитиш ва гапириш қобилияти чекланган бундай инсонларнинг синиқ кўнгилларини кўтариб, дилларига хурсандчилик улашиш ҳар бир виждонли инсон учун ҳузурбахш амаллардан эканига шубҳа йўқ.Мунира АБУБАКИРОВА, ЎМИ мутахассиси Манба 447