بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى رَسُولِهِ مُحَمَّدٍ وَعَلَى اَلِهِ وَاَصْحَابِهِ اَجْمَعِينَ. اَمَّا بَعْدُ Инсон доимо ўзига берилган барча илоҳий неъматларга шукр қилиб, ҳаётда дуч келадиган ҳар қандай мусибат ва қийинчиликларга сабр қилиши ва Аллоҳ таолонинг раҳматидан умидвор бўлиб яшаши лозим бўлади. Турли шайтоний васваса, тушкунлик ва умидсизликка берилмай, Инсон деган улуғ номга мувофиқ иш тутиш чин мўмин-мусулмонга хос ишдир. Зеро, Аллоҳ таоло бу дунёни имтиҳон дунёси қилиб, унда бандаларини турли хил йўллар билан синашини маълум қилган. Қуръони каримда бу ҳақда шундай деган: وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ яъни: “Сизларни бироз хавф-хатар, очлик (азоби) билан, молу жон ва мевалар (ҳосили)ни камайтириш йўли билан синагаймиз. (Шундай ҳолатларда) сабр қилувчиларга хушхабар беринг (эй, Муҳаммад)! Уларга мусибат етганда: “Албатта, биз Аллоҳнинг ихтиёридамиз ва албатта, биз Унинг ҳузурига қайтувчилармиз”, – дейдилар” (Бақара сураси, 155-оят). Инсон ўзи кутмаган мусибатли ҳолатларга дуч келганда албатта, бу мусибатдан қутулиш чораларини қидиради. Баъзан имон-эътиқоднинг сустлиги, сабр-тоқатнинг озлиги сабабли, шайтон васвасаси ғолиб келиши оқибатида бошига тушган мусибат ёки қандайдир оғир шароитда қолган киши турли хилдаги нохуш ишларга қўл уриб қўйиши мумкин. Шунинг учун, Аллоҳ таоло мусибатларни енгишда сабр-қаноатга суяниш, Унинг тақдирига рози бўлиш энг тўғри йўл эканлигини баён этмоқда. Афсуслар бўлсинки, кейинги вақтларда айрим кишилар, айниқса, хотин-қизлар билиб-билмай ўзларининг жонларига қасд қилиш орқали, Аллоҳ таоло ато этган ҳаёт нурини бевақт сўндиришга, икки дунёда абадий лаънатга ва дўзах азобига дучор бўлишга сабаб бўладиган оғир гуноҳга қўл урмоқдалар. Инсон ўзига омонат қилиб берилган жонни ўз қўли билан ҳалокатга ташлаши, яъни ўз жонига қасд қилиши нафақат мусибатдан қутулишнинг энг нотўғри  йўли, балки унданда каттароқ мусибатга ўзини мубтало қилиш демакдир. Чунки, ўз жонига қасд қилиш Аллоҳ таолонинг унга ато этган неъматларига, хоссатан, берилган умр – ҳоли ҳаётга ношукурлик ҳамда Одилу Ҳаким зотнинг белгилаб қўйган тақдирига нисбатан улкан исёндир. Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламдан ворид бўлган ҳадисларда ўз жонига қасд қилишнинг аянчли оқибатлари аниқ баён этилади. Собит ибн Заҳҳокдан ривот қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар: عَنْ ثَابِتِ بْنِ الضَّحَاكِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: “مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِشَيْءٍ فِي الدُّنيَا عُذِّبَ بِهِ يَومَ القِيَامَةِ. яъни: “Ким бу дунёда ўзини бирор нарса билан ўлдирса, қиёматда ҳам унга ўша нарса билан азоб берилади” (Имом Бухорий ривояти). Ўз жонига қасд қилишнинг оғир гуноҳ эканлиги, унга тайинланган жазодан ҳам маълумдир. “Саҳиҳи Бухорий” ва “Саҳиҳи Муслим”  китобларида келтирилишича: عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: “مَنْ تحَسَّى سَمًّا فَقَتَلَ نَفْسَهُ فَسَمُّهُ فِيِ يَدِهِ يَتَحَسَّاهُ فِيِ نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فيِهَا أَبَدًا وَمَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِحَدِيْدَةٍ فَحَدِيدَتُهُ فِي يَدِهِ يَطْعَنُ بِهَا فِي بَطْنِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا وَمَنْ تَرَدَّى مِنْ جَبَلٍ فَقَتَلَ نَفْسَهُ فَهُوَ يَتَرَدَّى فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا وَالَّذِى يَتَقَحَّمُ فِيهَا يَتَقَحَّمُ فِي النَّارِ وَالَّذِي يَخْنُقُ نَفْسَهُ يَخْنُقُهَا فِي النَّارِ яъни: Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар:“Ким заҳар ичиб ўзини ўлдирса, қиёмат кунида ўша заҳари қўлида, уни ичган ҳолда жаҳаннам оловида абадий қолади. Ким ўзини темир парчаси билан ўлдирса, ўша темир парчасини қорнига суққан ҳолида жаҳаннам ўтида...

Мукаммал ва гўзал хулқларни ўзида жамлаган мусаффо Ислом динимиз ўзгаларга озор беришдан, дилозорликдан қаттиқ қайтаради. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бир муборак ҳадисда шундай дейдилар: “Мусулмон – тили ва қўлидан мусулмонлар омонда бўлган кишидир” (Муттафақун алайҳ). Ушбу ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мусулмон одамга қисқа ва лўнда таъриф бермоқдалар. Яъни, ким Исломни дин деб рози бўлса ва ўзини мусулмонман деб даъво қилса, мана шу даъвосининг ҳужжати ва исботи сифатида битта хунук сифатдан сақланади. Бу сифат эса – ўзгаларга озор беришликдир. Озор бериш эса икки хил кўринишда бўлади: 1) Тил орқали. Яъни, кишиларга қўпол ва дағал гапириш, уларни камситиш, мазах қилиш, хақорат қилиш, алдаш ва ғийбат қилиш, шаъни ва обрўсига нолойиқ сўзларни гапириш ёки шундай ишларга далолат қилиш сабабли озор бериш. 2) Қўл орқали. Яъни, гарчи инсонларга қўпол муомалада бўлмаса-да, лекин қилаётган қайсидир амали билан уларга машаққат туғдириш орқали озор беришдир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам видолашув ҳажида ушбу: “Эй инсонлар! Албатта, молларингиз, жонларингиз, шаънингиз ва обрўларингиз бир-бирингиз учун ҳаромдир”, деган муборак васиятлари ила юқоридаги ҳадисни тасдиғини кучайтириб, мусулмонга озор етказадиган барча моддий ва маънавий зарарларни мутлақ ҳаром қилдилар. Юқоридагилардан маълум бўладики, инсон ўзгаларга озор берадиган сўз ёки амаллардан барчасидан эҳтиёт бўлиши лозим. Чунки, озор сабабли банда билан банда ўртасидаги ҳақ суистеъмол бўлади. Айниқса, бу ҳолат кўпчиликнинг мулки ҳисобланган, ҳамма инсонларнинг фойдаланиши мумкин бўлган жамоат йўллари билан боғлиқ бўлган озорларда кўп учрайди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам йўлнинг ҳаққи тўғрисида ниҳоятда эҳтиёткор эдилар. У зот бу эҳтиёткорликни ўз саҳобалари ва келажак умматларига ҳам қаттиқ тайинлар эдилар. Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Йўлларда ўтиришдан сақланинглар!” дедилар. Шунда: “Эй Аллоҳнинг Расули, ўтирмасликка иложимиз йўқ, чунки у ерда гаплашиб ўтирамиз”, дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агар ўтиришдан бошқага кўнмасангиз, у ҳолда йўлнинг ҳаққини беринглар”, дедилар. Улар: “Йўлнинг ҳаққи нима?” дейишди. У зот: “Кўзни тийиш, озор етказишдан тийилиш, саломга алик олиш, яхшиликка буюриш ва ёмонликдан қайтариш”, дедилар (Муттафақун алайҳ). Шунга кўра, киши аввало беҳуда ва бесабаб жамоат жойларида, хусусан йўл бўйларида ўтиришдан сақланмоғи керак. Агар зарурат юзасидан шундай вазиятга тушиб қолса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг кўрсатмаларига мувофиқ кишиларга озор берадиган барча амаллардан сақланиши шарт қилинди. Демак, инсонларга озор бериш қанчалик оғир гуноҳ бўлса, энди бу озорни четлатиш эса аксинча, жуда ҳам савоби ва ажри улуғ амаллар сарасидандир. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган бир ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мусулмонларга йўл ўртасида озор бераётган дарахтни кесиб ташлаган бир кишининг жаннатда ҳузур-ҳаловат ила яшаётганини кўрдим”, дедилар (Имом Муслим ривояти). Бошқа бир ривоятда: “Бир киши йўлдан ўтаётиб, ўртадаги дарахт шохини (кўриб), “Аллоҳга қасамки, мен буни мусулмонларга азият бермаслиги учун четлатираман”, деганида, у жаннатга киритилди”, дейилган. Икковларининг бошқа бир ривоятларида: “Бир киши кета туриб, йўлда тиканли шохни кўриб, уни четга олиб қўйди. Аллоҳ ундан мамнун бўлиб, гуноҳини кечирди”, дейилган. Бугун Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ушбу ҳадисларига амал қилмаслик натижасида кўча-кўйда, хусусан, қатнов йўлларимизда бир қанча дилхираликлар содир бўляпти. Бунинг натижасида эса, қанчадан-қанча инсонларнинг ҳаққи поймол бўлмоқда. Яна қанча одамлар эса озор кўрмоқда. Илмсизлик ва эътиборсизлик сабабли ўз чегарасидан ташқари ҳисобланган йўл бўйларига дарахтлар экиб, панжаралар қилиб, ёки тўхташ мумкин бўлмаган жойларга транспорт қўйиш орқали кишиларнинг ҳаракатини қийинлашишига сабаб бўлаётган, қурилиш баҳонасида кўча тарафга бир неча ойлаб қурилиш материалларини тахлаб қўйганча бемалол юрган кишилар шубҳасиз кишиларга озор бермоқдалар. Бу озорлар эса албатта, кишининг гуноҳкор бўлишига кифоя қиладиган сабаблардандир. Аллоҳ таоло барчамизни ўзгалар ҳаққига хиёнат қилишдан ва инсонларга озор бериб қўйишдан сақласин. Тошкент ислом институти сиртқи бўлим 1-курс талабаси, “Мевазор” масжиди имом-хатиби Раҳимжон Марҳумов 286

Замона илми ва фанидан бебаҳра миллат бошқаларга поймол бўлур” Мунавварқори Абдурашидхонов Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга энг катта мўъжиза қилиб ўз каломи Қуръони каримни берган ва унда барча илмларни жамлаган Аллоҳ таолога ҳамду санолар ва ҳар бир сўзлари бугунги кунгача мўъжизакорлигини кўрсатиб келаётган Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга салоту саломлар бўлсин. Қуръони каримнинг мўъжизакорлигини биз қанча ҳаракат қилмайлик барчасини идрок қила олмаймиз. Бунга сабаб бизнинг ақл чегарамизнинг чекланганлигидир. Қуръони каримнинг ҳар бир сураси, ҳар бир ояти, лафзан, маънан, ҳукуму-хабарлари жиҳатидан кишиларни ожиз қолдирувчидир. Бу эса, Аллоҳ таолонинг қудрати нақадар буюк эканлигига далилдир. Маълумки, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам Маккада ўсган, ўқиш-ёзишни ўрганмаган эдилар. Ўша  вақтда илм-маърифат, мадраса ёки илмий муассасалар бўлмаган, аммо, юқорида айтиб ўтилганидек, Қуръони каримда инсонлар онгни ожиз қоладиган даражадаги илмий масалалар зикр қилинганида Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳақ дин элчиси, башарнинг сўзи эмаслигига очиқ ойдин далил бордир. Қуръонда шундай илмий масалалар зикр қилинганки, уларнинг сирини ўша вақтда ҳам, ундан кейинги вақтларда ҳам ҳеч ким билмаган. Фақат илм-фан тараққий этган бизнинг давримизга келиб, у нарсалар аён бўлмоқда. Қуръоннинг балоғат, фасоҳат ва тилдаги эъжозини айтадиган бўлсак, араб тили уламолари хоҳ наҳв илми, хоҳ сарф илми, хоҳ баён илми, хоҳ бадиъ илми бўйича мутахасис бўлсинлар, ким бўлишларидан қатъий назар, Қуръони каримга мурожаат қиладилар. Чунки, Қуръони карим араб тилининг улкан мўъжизаси ҳисобланади. Ислом динининг иккинчи мўътабар манбаси бўлмиш набавий ҳадислар ҳам бугунги кунда ҳар соҳада ўзининг мўъжизакорлигини кўрсатиб келмоқда. Айниқса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг амалий суннатларини бажариш тиббий жиҳатдан инсон саломатлигига жуда кўп фойдалари борлиги тасдиқланмоқда. Мисол учун: Зайд ибн Холид розияллоҳу анҳу ривоят қилади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агар умматимга машаққат бўлишини ўйламаганимда, албатта, уларни ҳар намоздан олдин мисвок қилишга амр этар эдим”. Мисрда ўтказилган тадқиқотлар шуни кўрсатдики, новдаларнинг ишлатилиши нафақат тиш карашларидан тозалайди, балки мисвоқнинг қолдиқлари икки кундан сўнг ҳам бактериялардан тозалаб турар экан. Мисвоқ тортилган оғиз бир чайилса, бир турдаги бактериялар сони 75% га камаяр экан. Мусулмонлар нафақат тозаликда, кийиниш, овқатланиш маданияти соҳасида ҳам оврупаликларга ўрнак бўлишган. Биргина овқатланиш хусусида Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан ўнлаб ҳадислар ворид бўлган. Бунга бир неча мисолларни далил қилишимиз мумкин: У зоти бобарокот умматни кўп таом ейишдан қайтарганлар. Бунинг зарарлари ва оқибатларини бугунги кунда ҳозирги фани ҳам, инсонлар ҳам яхши тушуниб қолишган. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам тунда ётишдан олдин сув ва таом солинган идишлар устини ёпишни, синиқ, дарз кетган идишларни ишлатмасликни буюрганлар.Ўша жойларда турли зарарли нарсалар (микроблар) бўлишини ҳали заррабин кашф этилмасдан аввал кўра билганлар. У зот овқат олдидан ва кейин қўл ювиш, овқатга пуфламаслик, хотиржам ўтириб овқатланиш, таомни иссиғича истеъмол қилмасликка ҳам тарғиб қилганларки, буларнинг ҳаммасида ҳам ҳикмат бор. Бу нарсаларни бугунги тиббиёт тажрибаларга суяниб аста секин тасдиқламоқда. Аммо Аллоҳнинг элчиси бўлган Расули Акрам мўминларга буларнинг барчасини XIV аср аввал ўргатиб, суннат қилиб қолдириб кетганлар… Бу эса барча соҳада мўмин мусулмонлар илғор бўлганликлари ва Аллоҳнинг Расули ҳақ дин элчиси эканлиги ва Қуръони карим ожиз қолдирувчи, башардан бўлмаган улуғ Робнинг мўъжизакор каломи эканлигига далолат қилади. Албатта бугунги кунда инсонлар аста секинлик билан хоҳ у тиббиёт соҳасида бўлсин, хоҳ астрономия ва бошқа соҳаларда бўлсин илмларни кашф қилиб келмоқдалар, ваҳоланки ислом замона илмида вужудга келган ва келмаган илмларни ўша даврда...

Бугунги кунда жамиятимиздаги ёмон хулқлардан бири ҳасад. Инсонлар орасини бузилишига сабаб бўладиган ёмон бир иллатлардандир. Ҳасад тоат ибодатларга берилган савобларни кетказади. Ҳасад ҳасадчини гуноҳларга мойил қилиб қўяди. Натижада ғийбат, ёлғон каби ёмон ишларга берилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам муборак ҳадис шарифларида:“Уч нарсадан менинг умматим ҳануз қутула олмайдилар: ҳасад, бадгумонлик, иримдир. Шу нарсалардан қутулиш йўли шуки, ҳасад қилсангиз зулмга ўтмаслиги. Гумон-у шубҳа қилсангиз, уни ҳақиқат ҳисоб қилиб унга асосан иш тутмаслик. Бирор ирим қилинадиган нарсага дуч келсангиз, Аллоҳга таваккул қилиб, йўлингизда ва ишингизда давом этаверинг!”. (Абу Яъло ривояти). Ҳасад ҳасадчини жаҳаннамга олиб боради. Расулуллоҳ дўзахга тўғри равона бўладиган олти тоифа ичида ҳасадчини ҳам санаб ўтганлар; Ҳасад ҳасадчини зараркунанда қилиб қўяди. Шу туфайли Аллоҳ таоло Қуръони каримда ҳасадчининг ёмонлигидан паноҳ сўрашга буюрилган; Ҳасад ҳасадчини ғамга, диққинафасликка дучор қилади. Бошқаларнинг ютуғини кўра олмай юраги сиқилади, беҳуда ғам ташвишга ботади; Ҳасад ҳасадчининг қалбини кўр қилади; Ҳасад ҳасадчини охир-оқибат хор қилади. Душманини енга олмай ўзи шарманда бўлади. Пайғамбаримиз алайҳиссалом айтадилар. Инсоннинг қалби ҳам Аллоҳнинг уйи ҳисобланади. Кўз, қулоқ, бурун, оғиз ва мия унинг дарвозалари ҳисобланади. Қалб Аллоҳ таолонинг назаргоҳидир. Қалбни покиза сақламоқ лозим. Ҳадиси шарифда: عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِنَّ اللهَ لَا يَنْظُرُ إِلَى صُوَرِكُمْ وَأَمْوَالِكُمْ وَلَكِنْ يَنْظُرُ إِلَى قُلُوبِكُمْ وَأَعْمَالِكُمْ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ وَابْنُ مَاجَهْ Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Албатта, Аллоҳ суратларингизга ва мол-у дунёларингизга назар қилмайди. Лекин қалбларингизга ва амалларингизга назар қилади”, дедилар. Муслим ва Ибн Можа ривоят ривоят қилганлар. Қалбимизни тоза тутишимиз нажотимизнинг асосидир. Замонамизнинг машойихларидан Зулфиқор Аҳмад Нақшбандий хафизаҳуллоҳ: “Ҳозирги кунда бизнинг қалбларимиз ахлат қутисига айланиб қолди. Унга биз ҳамма нарсани ташлайверамиз, уни ичида номаҳрамларнинг сурати, кибр, адоват, ҳасад, мўминларга бўлган нафрат, Аллоҳ ҳаром қилган нарсаларга муҳаббат бор”, деганлар. Шайх Саъдий айтадилар: “Мен кечалари доим зикрда,ибодатда бўлар эдим. Кечалари ибодат қилмай ухлаб ётган одамларни кўриб, отамга эй отажон, булар ухлаб ётавермай ибодатда машғул бўлсалар яхши бўлар эди, дедим. Шунда отам, эй “отасининг жони“ болам сиз ҳам буларни ғийбат қилгандан ухлаганингиз яхши эди”, дедилар. Азизлар, Аллоҳ таолонинг Ўзи бандасини бандасига ҳасад қилишдан қайтаради. Аллоҳнинг раҳматидан маҳрум қиладиган ва дуоларимиз ижобат бўлмаслигига сабаб бўлувчи ёмон иллатлардан сақланмоғимиз даркор. Ўзига ҳасадгўй деган ёмон номни ортирмоқликдан сақланмоқ лозим. Махсус сиртқи бўлим 2-курс талабаси Азизжон Жамолов  268

Қалблар қўлида бўлиб бизларга Исломдек улуғ неъмат берган ва қалбларимизни Ўзининг динида собит қилган Аллоҳга ҳамд-у сано. Қалб ниятларнинг маскани эканлигида ва уни доимо пок сақлаш лозимлигини айтиб, суннати санияларида қалбга доимо озуқа беришлик ила, поклаш лозимлигини намуна қилиб ҳидоятга чорлаб ўтган Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга саломлар. Инсоннинг илми, маънавияти, маданияти-ю дунё қараши қалбга бориб тақалади. Чунки қалб жасаднинг бошқарувчисидир. Қалбнинг буйруғисиз, розилигисиз, истак-хоҳишисиз бошқа аъзоларимиз ҳаракатга келмайди. Қалбда инсоннинг хулқи ҳам – у хоҳ яхши, хоҳ ёмон бўлсин, дунёқараши ҳам, умуман, инсоннинг борлиғи аслида қалбда жойлашган. Қалб бу – Аллоҳнинг инсонга берган энг катта неъмати, мўъжизасидир. Қалб инсон танасининг энг муҳим бўлаги, ҳамда подшоҳидир. Шу сабабдан тана аъзолари унинг буйруғига мувофиқ иш юритади. Буни ҳам жисмонан, ҳам маънан тушуниш мумкин. Жисмоний жиҳатдан биламизки, юрак тананинг маркази бўлиб, усиз инсон ҳаётини тасаввур этиб бўлмайди. Юрак барча аъзоларимиз учун энг муҳим бўлган қонни етказиб бериб туради. Маънавий жиҳатдан, қалб инсон руҳиятини бошқаради, маънавиятининг ўрнидир. Агар қалб тоза, яхши бўлса, тана шунга мувофиқ иш қилади. Бу ҳақида Жаноби Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадиси шарифларида шундай деб марҳамат қиладилар: “Жасадда бир парча гўшт бор, агар у яхши бўлса жасаднинг ҳаммаси яхшидур, агар у ёмон бўлса, жасаднинг ҳаммаси бузилур”. Қалб гўзаллиги, поклиги инсон учун қанчалар муҳим? Қалбнинг маънавиятли эканлиги нимада акс этади? Биз баъзи инсонларни қаттиқ яхши кўрамиз, баъзиларни ёмон кўрамиз, баъзида эса бирор киши ҳақида минг ҳаёлларга бориб юрамиз. Хуллас ичимиздан нималар ўтаётгани ёлғиз Роббимизга аён. Келинг, бироз тафаккур қиламиз. Биз нега қалб ҳақида тўхталиб, шунча гапни гапирдик. Ахир қалбимиз ҳақида бошқалар билан баҳслашишга, у ҳақида бошқаларга ҳисобот беришга мажбур эмасмиз-ку. Аммо! Қанча яширмайлик, қалбимиздаги барча сир-асрорларимиздан хабардор зот Роббимиз Аллоҳ таоло бизни доим кузатиб туради. Роббимиздан ҳеч нимани яшира олмаймиз!? Ҳа, азизлар! Бизни шундай фитрат узра яратган, фақат ўзигагина муҳтож қилиб қўйган Зотга ҳамдлар бўлсин! Аллоҳ таоло ўзининг Каломи шарифида шундай марҳамат қилади: “(Эй, инсонлар) сизлар сўзларингизни яширинглар ёки ошкора қилинглар, (барибир) У қалблардаги сирларни ҳам билувчидир”. Мулк сураси, 13. Биз киммиз ўзи? Нима қиляпмиз? Кейин нима қилмоқчимиз? Қаерга қараб кетяпмиз? Нима учун яратилдик? Бу дунёда бирор камчилик бормидики, биз уни тўлдирган бўлсак? Ушбу саволларни ўзимизга берайлик. Ва жавобимизга қараб ҳаракат қилайлик! Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Албатта Аллоҳ суратларингизга ва мол-у дунёларингизга назар қилмайди. Лекин қалбларингизга ва амалларингизга назар қилади”. Қалб ҳис-туйғулар макони, инсон ҳис-туйғулари ўта нозик бўлгани учун қалб тез ўзгариб туради. Уни ўзгаришлардан сақлаш учун эса кучли маънавият, эътиқод керак бўлади. Маънавиятнинг макони ҳам қалбдир. Шундай экан, биз қалбга энг яхши, энг соф, эзгуликка олиб борадиган маънавиятни, хулқни, маърифатни солиб, уни тўлдиришимиз зарур, шундагина у қалб эгаси иродали, кучли ва мустақил фикрга эга бўлади. Шуни бошқачароқ қилиб айтсак, қалбга маънавиятни солиш керак. Маънавият инсоннинг бутун умри давомида унинг кучига куч қўшишга, ақл, идрок ва заковатини кенгайтириб, мустаҳкамлашга хизмат қилади. Маънавият ва маънавий бойликлар, қадриятлар, давлат, миллат, шахснинг бебаҳо хазинаси ва тараққиёт манбаидир. Маънавиятни маъносига қарайлик, маъно-мазмундир, унинг аҳамияти нима? Демак, маънавиятли инсоннинг ҳаёти маъно-мазмунли бўлади, у ўзининг ҳаёти фақат ейиш-ичиш, фаровон яшаш эмас, балки ҳаётнинг асл мазмун-моҳияти имтиҳон дунё эканлигини билади. Қалбаки, кўзбўямачи, сохта эмас, аксинча, ҳақиқий бир мазмунга, моҳиятга эга бўлган ишларни амалга оширишга ундаб, Ватанга, келажак авлодга фойдали ишлар қилиб, ўзидан яхши ном, из қолдиришга ва шу йўл билан керак бўлса, кейинги дунёсини ҳам обод қилишга чорловчи ғоя...