Alloh taolo odamzotni azizu mukarram qilib yaratgan. Uning sha’nini ulug‘lab, yer yuzidagi barcha narsalarni uning manfaati uchun paydo qilgan. Insonning sha’niga, moliga, joniga nohaq tajovuz qilishni harom qilgan. Qur’oni karimda bunday deyiladi:
“Darhaqiqat, (Biz) Odam farzandlarini (aziz va) mukarram qildik va ularni quruqlik va dengizga (ot-ulov va kemalarga) mindirib qo‘ydik hamda ularga pok narsalardan rizq berdik va ularni O‘zimiz yaratgan ko‘p jonzotlardan afzal qilib qo‘ydik” (Isro surasi, 70-oyat).
Inson – hayot gultoji. Uning qadri, hurmati har doim e’zozga loyiq. Xalqimizga xos xislatlar haqida gap ketsa, albatta, qadr-qimmat, mehr-oqibat kabi fazilatlar tilga olinadi. Keksalarni ardoqlash, ko‘makka muhtojlarning hurmatini joyiga qo‘yish qon-qonimizga singib ketgan fazilat. Rasululloh sallollohu alayhi vasallam: “Kichiklarimizga rahm-shafqatda va kattalarimizga hurmat va izzatda bo‘lmaganlar bizdan emas”, — dedilar. (Imom Termiziy). Ushbu muborak hadisi sharif o‘zbek xalqining ongu-shuuriga singib ketgan, urfu-odatiga aylanib bo‘lgan. O‘sib kelayotgan yosh avlodni ma’naviy muhitini sog‘lomlashtira olsak, insonning qadr va sha’niga bo‘lgan hurmatning asosini mustahkamlagan bo‘lamiz. Islomda insonning qadr-qimmati qalbining pokligi, undagi iymon-ixlos va qilgan yaxshi amallari bilan o‘lchanadi. Islom nazarida qalbi pok, iymonli inson dunyodagi barcha go‘zal suratlardan go‘zaldir, mo‘min insonning solih amali dunyodagi barcha molu dunyodan ustundir. Alloh taolo insonni tashqi suratiga qarab emas, qalbining pokligiga qarab baholaydi. Alloh taolo insonni molu dunyosiga qarab emas, solih amaliga qarab taqdirlaydi. Inson qadrini o‘lchashning ana shu ilohiy mezonlari ishga solingandagina insonlar o‘zlarining haqiqiy qadrlarini topadilar. Ana shunda har bir inson iloji boricha qalbini poklashga, solih amal qilishga intiladigan bo‘ladi. Turli o‘tkinchi hoyu-xavaslar, molu dunyoga hirs qo‘yishlar o‘z ahamiyatini yo‘qotadi. Ana o‘sha ilohiy, odil o‘lchov tufayli qora tanli qul Bilol Habashiy inson zoti musharraf bo‘lmagan sharafga, ya’ni Ka’bai Muazzama ustiga chiqib, ilohiy madhiya − azon aytishga erishdi.
Shuning uchun ham, inson qadr-qiymatini o‘lchashni shariat o‘z zimmasiga olgan. Shariat o‘lchovi bo‘yicha inson qadr-qiymati uning molu-puliga qarab emas, mansabiyu nasabiga qarab emas, taqvosi va ahli solihligiga qarab o‘lchanadi.
Bir dona taqvodor, ahli solih kambag‘al Islom dini nazarida yer yuzi to‘la boyyu-badavlat fosiqlardan ko‘ra afzal.
Inson o‘z qadrini bilishi uchun ma’rifat soxibi bo‘lishi kerak. Inson o‘z qadriga nomunosib ishni o‘zgaga xam ravo ko‘rmasligi va o‘z qadriga noloyiq sharoitga rozi bo‘lmasligi kerak. Qadrlasang qadr topasan, qadrlanasan, – deydi xalqimiz. Bu dunyoda o‘zgalarni qadrlab va qadrlanib yashash barchamizga nasib qilsin.
Yangiyo‘l tumanidagi Imom sulton jome masjidi
imom xatibi Odiljon Narzullayev
