islom-instituti@umail.uz         71-227-42-37
Тавсия этамиз

Бўлимлар

Тошкент ислом институтида “Ислом энциклопедияси”нинг 1–3 жилдлари тақдимоти бўлиб ўтди

Имoм Бухoрий нoмидаги Тошкент ислом институтида “Ислом энциклопедияси”нинг дастлабки 1–3 жилдлари тақдимоти ўтказилди. Ушбу муҳим маънавий-маърифий тадбирда Ўзбекистон халқаро исломшунослик академияси Ислом энциклопедияси бўлими мудири, иқтисодиёт фанлари доктори, академик Нурислом Тўхлиев, Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Зайниддин Эшонқулов ҳамда Кўкалдош ўрта махсус ислом таълим муассасаси мудири, фалсафа фанлари доктори (PhD) Маъмуржон Эркаев иштирок этдилар. Шунингдек, институт раҳбарияти, профессор-ўқитувчилари ва ходимлар тадбирда фаол қатнашдилар. Энциклопедия – исломшуносликда улкан қадам Тадбирни институтнинг Илмий ишлар ва фан бўйича проректори С.Примов очиб берди ва сўзни институт ректори, тарих фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) Уйғун Ғафуровга берди. Ректор ўз нутқида энциклопедиянинг исломшуносликдаги аҳамиятини алоҳида таъкидлаб, унинг узоқ умр кўрувчи, келажак авлод учун ҳам манба бўлиб қоладиган асарлардан бири эканини билдирди. Шунингдек, у совет давридаги машаққатли шароитда ҳам Қуръони карим маънолар таржимаси каби буюк ишлар амалга оширилганини эслаб ўтди. Нурислом Тўхлиев: “Энциклопедия – давлат раҳбарининг шахсан назаридаги иш” Академик Нурислом Тўхлиев нутқида энциклопедиянинг яратилиш тарихи ва мақсадларига тўхталиб ўтди. Унинг таъкидлашича, бу иш 20 жилддан иборат қилиб режалаштирилган бўлиб, давлат раҳбарининг шахсан назоратлари остида амалга оширилмоқда. Н.Тўхлиев энциклопедия мақолаларини тайёрлашда бирламчи манбалардан фойдаланиш, илмийлик, холислик ва оммабоплик тамойиллари асос қилинаётганини қайд этди. Ушбу асарнинг фарқли жиҳати шундаки, уни кенг жамоатчилик ҳам осон англай олади. Маърузачи турли мисоллар келтирди: “Уйғониш даври одамлари” асарида 99 нафар Бухорий нисбали, 30–40 нафар Термизий ва Насафий алломалар тилга олингани, Шаҳрисабз ва Иштиҳондан йигирмадан ортиқ муҳаддислар етишиб чиққанини, энциклопедиянинг мақсадларидан бири – кенг омма билмаган, аммо ислом илмида из қолдирган алломаларни ҳам тарихга муҳрлаб қўйиш эканини таъкидлади. Шунингдек, Н.Тўхлиев энциклопедия яратиш тажрибасини халқаро мисоллар билан солиштириб, Туркиядаги ISAM тўплами 60 йил давомида 700 дан зиёд муаллиф иштирокида тайёрланганини ва 44–45 жилддан иборат бўлганини қайд этди. Энциклопедияда кимлар акс этади? Тадбирда таъкидланишича, энциклопедияга: саҳобалар ва тобеинлар, юртимиздан чиққан буюк алломалар, ислом цивилизациясига ҳисса қўшган Европа олимлари ҳам киритилмоқда. Мақолаларда шахслар ҳаёти билан бирга уларнинг асарлари, илмий мероси ва улар ҳақидаги тадқиқотлар ҳам ҳавола қилинади. Бу эса энциклопедияни нафақат умумий маълумот, балки илмий йўналишда ҳам муҳим манбага айлантиради. Меҳмонлар фикрлари ЎМИ раиси ўринбосари Зайниддин Эшонқулов нутқида энциклопедиянинг юртимизда илм қайта тикланаётганидан далолат беришини таъкидлади. У Самарқанддаги Чокардиза қабристони ҳақида қизиқарли маълумотлар келтириб, унда 1 млн 240 минг уламо дафн этилгани, уларнинг 400 мингдан ортиғи Муҳаммад исми билан танилганини қайд этди. Маъмуржон Эркаев эса энциклопедиянинг илмий ва оммабоп йўналишда бўлиши лозимлигини айтиб, бу асарнинг ҳар бир атама ва мисоллар билан бойитилиши муҳимлигини қайд этди. Энциклопедиянинг аҳамияти Нурислом Тўхлиев энциклопедиянинг аҳамиятини қуйидагича ифода этди: у дин, илм, фан ва маданият вакиллари учун масъулиятли вазифа, оммага етказишда қисқа, лўнда ва тушунарли бўлиши, мақолалар илмий талабларга жавоб бериши, хар бир мақоланинг муаллифи кўрсатилиши орқали масъулият ва жавобгарлик таъминланиши. Якуний хулоса Тадбир якунида савол-жавоблар бўлиб ўтди. Энциклопедия мақолаларининг ОАК талабларига мослиги, электрон шакли ва Википедия каби очиқ платформалардаги ривожланиш истиқболлари муҳокама этилди. Институт раҳбарияти тадбир меҳмонларига миннатдорлик билдириб, ташакурнома ва эсдалик совғаларини топширди. 177

Elektron raqamli imzo zamonaviy vakolat

 Elektron raqamli imzo (ERI): Zamonaviy hujjat muomalasining ishonchli kafolati Zamonaviy jamiyat rivojlanib borayotgan sari, turli sohalarda raqamlashtirish jarayoni tezlashmoqda. Shu jarayon natijasida elektron hujjatlar va ularni tasdiqlash vositalari tobora ommalashib bormoqda. Elektron raqamli imzo (ERI) ana shu vositalarning muhim turlaridan biri hisoblanadi. ERI hujjatning muallifligini tasdiqlash, uning o‘zgarmasligini kafolatlash va yuridik kuchini oshirishda muhim vosita hisoblanadi. Elektron raqamli imzo huquqiy hujjat sifatida O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligida ham mustahkam o‘rin egallagan. Xususan, 2003-yilda qabul qilingan “Elektron raqamli imzo to‘g‘risida”gi Qonun bilan uning yuridik maqomi va qo‘llash tartibi belgilanib qo‘yilgan. Shu bilan birga, xalqaro amaliyotda ham elektron raqamli imzo ko‘plab mamlakatlarda qo‘llanilib, hujjat muomalasining ajralmas qismi sifatida tan olingan. Elektron raqamli imzo tushunchasi va asoslari Elektron raqamli imzo (ERI) – elektron hujjatga qo‘yilgan, maxsus kriptografik algoritmlar asosida yaratilgan va uni yaratgan shaxsning shaxsi hamda hujjatning yaxlitligini tasdiqlovchi raqamli koddir. ERI shaxsning elektron muomaladagi ishonchli identifikatori bo‘lib xizmat qiladi. Shu orqali elektron hujjatlar ham qog‘oz shaklidagi hujjatlar kabi yuridik kuchga ega bo‘lishi ta’minlanadi. Qonuniy jihatdan ERI quyidagilarga asoslanadi: Elektron hujjatning haqiqiyligini kafolatlash – ERI orqali hujjat muallifi aniq belgilanadi. Elektron hujjatning yaxlitligini ta’minlash – ERI qo‘yilgan hujjat o‘zgartirilmaganligini kafolatlaydi. Rad etib bo‘lmaslik prinsipi – hujjat muallifi uni imzolaganligini keyinchalik rad eta olmaydi. Shu tarzda, elektron raqamli imzo shaxsiy identifikatsiya, hujjatning o‘zgarmasligini ta’minlash va yuridik kuchini mustahkamlash kabi asosiy vazifalarni bajaradi. ⸻ ERIning ishlash prinsipi Elektron raqamli imzo ikki asosiy kalitga tayangan holda ishlaydi: maxfiy kalit va ochiq kalit. Bu usul asimmetrik kriptografiya deb ataladi. Maxfiy kalit – faqat imzo qo‘yuvchi shaxsda bo‘ladi. Shu kalit orqali elektron hujjatning imzosi yaratiladi. Ochiq kalit – barcha uchun ochiq bo‘lib, imzo to‘g‘riligini tekshirish uchun ishlatiladi. ERI yaratish jarayoni quyidagicha bo‘ladi: Elektron hujjatdan xesh qiymati olinadi (maxsus xesh-funksiya orqali). Olingan xesh qiymati maxfiy kalit bilan shifrlanadi. Shu shifrlangan xesh qiymati elektron raqamli imzo sifatida hujjatga qo‘yiladi. Imzo tekshirilayotganda esa ochiq kalitdan foydalaniladi: shifrlangan xesh ochiladi va hujjatdan qayta olingan xesh qiymati bilan solishtiriladi. Agar ular mos tushsa, hujjat o‘zgarmagan va haqiqiy deb topiladi. Bugungi kunda ERI yaratishda keng tarqalgan RSA, DSA, SHA-256 kabi algoritmlar qo‘llaniladi. Ular ma’lumotlarning maxfiyligi va yaxlitligini ishonchli tarzda ta’minlaydi. Elektron raqamli imzoning qo‘llanilishi Hozirda elektron raqamli imzo turli sohalarda muvaffaqiyatli qo‘llanmoqda: 3.1. Davlat xizmatlari Davlat xizmatlarini elektron shaklda ko‘rsatishda ERI muhim rol o‘ynaydi. Masalan, O‘zbekistonning Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali turli arizalar, shartnomalar va so‘rovnomalar elektron shaklda yuboriladi. Shu bilan birga, davlat idoralari ham o‘zaro hujjat almashishda ERI asosida ishlaydi. 3.2. Moliya va bank sohasi Bank sohasida ERI hisob-kitoblarni amalga oshirish, shartnomalarni tasdiqlash va boshqa muhim jarayonlarda ishonchli vosita sifatida qo‘llanadi. Elektron bank xizmatlari, onlayn to‘lovlar va elektron hisobvaraq-fakturalar ERI orqali yuridik kuchga ega bo‘ladi. 3.3. Savdo va shartnomalar Elektron savdo tizimlari va elektron shartnomalar imzolashda ham ERI hujjatning yuridik maqomini ta’minlab beradi. Bu esa biznes jarayonlarini soddalashtiradi va hujjat muomalasini tezlashtiradi. ERIning afzalliklari va ahamiyati Elektron raqamli imzo quyidagi afzalliklarga ega:  Hujjat muomalasini tezlashtiradi va qulaylik yaratadi.  Qog‘oz hujjatlar va pochta xarajatlarini kamaytiradi. Hujjatlar xavfsizligini va maxfiyligini oshiradi. Shaxsiy identifikatsiya va hujjat yaxlitligini kafolatlaydi. Sud va boshqa yuridik muammolar yuzaga kelganda ishonchli dalil...

Очлик соғлиқ демакдир

Ҳозирги кўпчилик касалликларнинг сабаби инсоннинг очликни ҳис қилмай қўйганидир! Инсон учун экологик муаммолардан кўра давомий тўқ юриш хавфлидир. Бунинг ортидан келиб чиқадиган ортиқча вазн, семизлик эмас. Очлик – организмнинг ўзига хос стерилизациясидир. Очликни ҳис қиладиган тана доимо тўқ юрадиган танага нисбатан соғлом бўлади. Сабаби, очлик натижасида инсон вужудида аутофагия жараёни фаол бўлади. Организмларнинг тозаланишида – стерилизациясида аутофагия жуда муҳим ва асосий жараён...- Бахтиёр Абдуғофур

Истанбул ва Мадинани боғловчи тарихий темир йўл

Мутахассисларнинг фикрича, Истанбулдан Маккага беш кунда етиб олса бўларди. Ўша пайтларда араб дунёсидаги мусулмон давлатлар ўртасида чегара йўқ эди, шунинг учун ҳам ҳаж зиёратига бориш учун на паспорт, на виза керак эди... - ТИИ Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси катта ўқитувчиси Пўлатхон Каттаев

Islomda ijtimoiy himoyaning jamiyat barqarorligida tutgan o’rni

Ijtimoiy himoya – davlat tomonidan kam taʼminlangan qatlamlarni qoʻllab-quvvatlash maqsadida tizimlashtirilgan yordam sistemasi boʻlib, davlatning fuqarolarga xizmat qiluvchi ijtimoiy xususiyatini oʻzida aks ettiradi... - TII “Ijtimoiy fanlar” kafedrasi o’qituvchisi Maxfuzaxon Jaloldinova
1 2 3 62