فَدَخَلَ فِيهِ الْإِيمَانُ وَالْوُضُوءُ وَالصَّلَاةُ وَالزَّكَاةُ وَالْحَجُّ وَالصَّوْمُ وَالْأَحْكَامُ وَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى{قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَى شَاكِلَتِهِ}عَلَى نِيَّتِهِ نَفَقَةُ الرَّجُلِ عَلَى أَهْلِهِ يَحْتَسِبُهَا صَدَقَةٌ وَقَالَ وَلَكِنْ جِهَادٌ وَنِيَّةٌ
Аллоҳ таоло: “Айт: “Ҳар ким ўз тарзича амал қилур”, деган, яъни “ниятига кўра”. “Кишининг ўз аҳли-оиласига савоб умидида қилган нафақаси ҳам садақадир”. (Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам) “…жиҳод ва ният бор”, деганлар.
Ояти каримада “Айт: “Ҳар ким ўз тарзича амал қилур”, дейилди. Айрим уламолар “ўз тарзича” иборасини “ниятига кўра”, деб тафсир қилишган. Яъни, ҳар инсон ўз ниятига кўа амал қилади. Айрим уламолар эса “ўз тарзича”, иборасини табиатига кўра, деб тафсир қилишган. Яъни, ҳар бир киши ўз табиатига кўра амал қилади. Имом Бухорий бу иборанинг “ниятига кўра”, деган тафсирига асосланган ҳолда бу оятни мана шу ўринда келтирганлар.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам “…жиҳод ва ният бор”, дедилар. Бу юқоридаги ҳадиснинг давоми эмас. Балки бошқа ҳадиснинг бир қисми. Яъни, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам (Маккадан Мадинага) ҳижрат қилиш насх қилинганини айта туриб: “(Макка) фатҳ(и)дан сўнг (Маккадан) ҳижрат қилиш йўқ. Бироқ жиҳод ва ният бор”, деганлар. Яъни, Макка фатҳ қилинишидан илгари ҳар бир мусулмон у ердан ҳижрат қилиши фарз эди. Ўша вақтларда имоннинг мадори, белгиси ана шу амал эди. Яъни, мўмин бўлган киши у ердан ҳижрат қилиши керак бўлган. Макка фатҳ этилгандан сўнг, ҳижратнинг фарзлиги гўёки бекор бўлди. Шунинг учун Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳижрат фарз эмас-ку, аммо жиҳод ва ният бор эканини айтдилар. Бу ердаги ниятдан “Агар бирор ишни тарк қилиш зарурати туғилса, уни дарҳол тарк этаман”, деган эътиқод назарда тутилган.
عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ قَالَ أَخْبَرَنَا مَالِكٌ عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ عَلْقَمَةَ بْنِ وَقَّاصٍ عَنْ عُمَرَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ الْأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ وَلِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ فَهِجْرَتُهُ إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ لدُنْيَا يُصِيبُهَا أَوْ امْرَأَةٍ يَتَزَوَّجُهَا فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ
Бизга Абдуллоҳ ибн Маслама ҳадис айтиб берди. Абдуллоҳ айтади: “Бизга Молик Саъиддан, у киши Муҳаммад ибн Иброҳимдан, у киши Алқама ибн Ваққосдан, у киши Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: “Амаллар фақат ниятларга кўрадир. Ҳар кимга ният қилганигина бўлади. Кимнинг ҳижрати Аллоҳ ва Унинг Расули учун бўлса, демак, унинг ҳижрати Аллоҳ ва Унинг Расули учундир. Кимнинг ҳижрати эришадиган дунёси учун ёки уйланадиган аёли учун бўлса, демак, унинг ҳижрати ўша ҳижрат қилган нарсаси учундир”.
حَدَّثَنَا حَجَّاجُ بْنُ مِنْهَالٍ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ أَخْبَرَنِي عَدِيُّ بْنُ ثَابِتٍ قَالَ سَمِعْتُ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ يَزِيدَ عَنْ أَبِي مَسْعُودٍ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِذَا أَنْفَقَ الرَّجُلُ عَلَى أَهْلِهِ يَحْتَسِبُهَا فَهُوَ لَهُ صَدَقَةٌ
Бизга Ҳажжож ибн Минҳол ҳадис айтиб берди. У киши айтади: “Шўъба ҳадис айтиб берди”. шўъба айтади: “Менга Ади ибн Собит хабар берди: “Абий айтади: “Абдуллоҳ ибн Язиднинг Абу Масъуд (Ал-Ансорий) розияллоҳу анҳудан бундай деганини эшитдим: “Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Агар киши ўз аҳли-оиласига савоб умидида нафақа қилса, бу унга садақадир”, дедилар.
حَدَّثَنَا الْحَكَمُ بْنُ نَافِعٍ قَالَ أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ عَنْ الزُّهْرِيِّ قَالَ حَدَّثَنِي عَامِرُ بْنُ سَعْدٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِي وَقَّاصٍ اَنَّهُ أَخْبَرَهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِنَّكَ لَنْ تُنْفِقَ نَفَقَةً تَبْتَغِي بِهَا وَجْهَ اللَّهِ إِلَّا أُجِرْتَ عَلَيْهَا حَتَّى مَا تَجْعَلُ فِي فِي امْرَأَتِكَ بَاب قَوْلِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الدِّينُ النَّصِيحَةُ لِلَّهِ وَلِرَسُولِهِ وَلِأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ وَعَامَّتِهِمْ وَقَوْلِهِ تَعَالَى {إِذَا نَصَحُوا لِلَّهِ وَرَسُولِهِ}
Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Аллоҳнинг важҳини (розилигини) истаб нафақа қилсанг, унга албатта ажр оласан, ҳатто аёлингнинг оғзига солиб қўйган нарсанг учун ҳам”, дедилар.
ТИИ 403-гуруҳ талабаси Анварова Моҳигул
