Kirish Bugungi kunda ta’lim sohasini raqamlashtirish global tendensiyaga aylanib, oliy diniy ta’lim muassasalarida ham zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etish dolzarb masalaga aylangan. Xususan, O‘zbekiston oliy ta’lim tizimida keng joriy etilayotgan HEMIS (Higher Education Management Information System) axborot tizimi oliy diniy ta’lim jarayonlarini avtomatlashtirish, ma’lumotlarni markazlashtirish va boshqaruv samaradorligini oshirishda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ushbu maqolada HEMIS tizimining oliy diniy ta’lim muassasalaridagi o‘rni, uning afzalliklari va istiqbollari batafsil tahlil qilinadi.
- HEMIS tizimi haqida umumiy tushuncha HEMIS – bu oliy ta’lim muassasalarining o‘quv, ilmiy, ma’muriy va moliyaviy jarayonlarini boshqarish uchun ishlab chiqilgan elektron platforma bo‘lib, u ta’lim jarayonining barcha bosqichlarini raqamlashtirish imkonini beradi. Ushbu tizimning asosiy maqsadi quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
- Talabalarning akademik faoliyatini avtomatlashtirish;
- O‘quv jarayonini optimallashtirish va shaffofligini oshirish;
- Statistik ma’lumotlarni to‘plash va tahlil qilish;
- Ta’lim sifatini nazorat qilish va rivojlantirish;
- Moliyaviy va ma’muriy jarayonlarni avtomatlashtirish;
- Masofaviy ta’lim imkoniyatlarini kengaytirish.
- HEMIS tizimining oliy diniy ta’lim muassasalaridagi roli Oliy diniy ta’lim muassasalari uchun HEMIS tizimi quyidagi jihatlar bo‘yicha muhim ahamiyatga ega:
- Ma’lumotlarni markazlashtirish: Talabalar, o‘qituvchilar va ma’muriyat uchun barcha zarur akademik va ilmiy ma’lumotlar yagona platformada saqlanadi.
- Onlayn ta’lim imkoniyatlari: Dars jadvali, baholash tizimi, masofaviy ta’lim resurslari va elektron kutubxona imkoniyatlarini kengaytiradi.
- Ilmiy faoliyatni qo‘llab-quvvatlash: Dissertatsiyalar, maqolalar va boshqa ilmiy ishlanmalar bo‘yicha ma’lumotlar bazasini shakllantirish imkonini beradi.
- Shaffoflik va samaradorlik: Baholash tizimini avtomatlashtirish orqali talabalarning bilimi adolatli baholanadi, korrupsiya holatlari oldini olish imkoniyati yaratiladi.
- Diniy ta’lim jarayonlariga moslashuvchanlik: Diniy ta’lim dasturlariga mos keluvchi maxsus modullar orqali o‘quv jarayonini yanada takomillashtirish imkonini beradi.
- Oliy diniy ta’limda HEMIS tizimini joriy etishning afzalliklari
- O‘quv jarayonini soddalashtirish: Kurslar va modullar bo‘yicha o‘quv dasturlarini boshqarish osonlashadi.
- O‘zaro hamkorlik va integratsiya: HEMIS boshqa ta’lim platformalari va davlat ma’lumotlar bazalari bilan integratsiyalashgan holda ishlaydi.
- Kuzatuv va nazorat: Ta’lim jarayonini monitoring qilish va davlat nazorat organlari bilan tezkor ma’lumot almashish imkoniyati yaratiladi.
- Dasturiy yangilanish va moslashuv: Yangi texnologik vositalarni joriy etish va tizimni yanada rivojlantirish uchun dasturiy ta’minotni yangilash imkoniyati mavjud.
- Statistik tahlil va prognozlash: Tizim orqali ta’lim jarayonlarini tahlil qilish, statistik ma’lumotlarga asoslangan rejalashtirish va kelajakdagi ta’lim strategiyalarini belgilash mumkin.
- Diniy ta’limga xos maxsus funksiyalar: Qur’on va Hadis ilmlari bo‘yicha maxsus o‘quv modullari, onlayn fatvo berish tizimi va diniy fanlar uchun interaktiv ta’lim platformalarini yaratish imkoniyati.
- Xalqaro tajribalar va texnik vositalarning qo‘llanilishi
- Xalqaro oliy diniy ta’lim muassasalari tajribasi: Al-Azhar universiteti (Misr), Madina Islom universiteti (Saudiya Arabistoni) kabi yetakchi oliy diniy ta’lim muassasalarida onlayn ta’lim platformalari keng joriy qilingan bo‘lib, ular masofaviy o‘qitish va ilmiy tadqiqotlarni elektron ravishda boshqarishga yo‘naltirilgan.
- Sun’iy intellekt va tahliliy texnologiyalar: Diniy ta’limda sun’iy intellektdan foydalanish orqali talabalar bilimini baholash va moslashtirilgan ta’lim dasturlarini yaratish imkoniyati mavjud.
- Kiberxavfsizlik choralari: Maxfiy ma’lumotlarni himoya qilish va diniy ta’lim mazmunining buzilmasligini ta’minlash uchun zamonaviy shifrlash texnologiyalaridan foydalanish zarur.
- Elektron kutubxonalar va axborot resurslari: Islomiy ilmiy merosni saqlash va kengaytirish maqsadida raqamli kutubxonalar va maxsus platformalar orqali diniy manbalar taqdim etilishi mumkin.
- HEMIS tizimini takomillashtirish va kelajakdagi istiqbollari HEMIS tizimining oliy diniy ta’lim muassasalarida to‘liq joriy etilishi uchun quyidagi takliflar ilgari surilishi mumkin:
- Mahalliy sharoitlarga moslashtirish: Diniy ta’limga xos xususiyatlarni hisobga olgan holda tizimni yanada moslashtirish.
- Masofaviy ta’lim imkoniyatlarini kengaytirish: Onlayn darslar va virtual kutubxonalarni rivojlantirish orqali talabalar bilim olish imkoniyatlarini oshirish.
- Sun’iy intellektdan foydalanish: Baholash jarayonlarini yanada avtomatlashtirish va shaxsiylashtirilgan ta’lim tizimini joriy etish.
- Kiberxavfsizlik choralarini kuchaytirish: Ma’lumotlarning maxfiyligini ta’minlash va tizimni kiberhujumlardan himoya qilish uchun xavfsizlik choralarini mustahkamlash.
- Oliy diniy ta’limda innovatsion platformalarni rivojlantirish: Islomiy ilmiy merosni kengroq raqamlashtirish va zamonaviy texnologiyalar orqali ta’lim sifatini oshirish.
Xulosa Oliy diniy ta’lim muassasalarida HEMIS tizimining joriy etilishi ta’lim sifatini oshirish, o‘quv jarayonini avtomatlashtirish va samaradorlikni oshirishga xizmat qiladi. Ushbu tizim orqali ta’lim jarayoni yanada shaffof va innovatsion bo‘lib, diniy bilimlarni zamonaviy texnologiyalar yordamida yetkazish imkoniyati kengayadi.
Manbalar:
- O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi rasmiy hujjatlari.
- Xalqaro diniy ta’lim muassasalarining tajribasi.
- Raqamli ta’lim texnologiyalari bo‘yicha xalqaro tadqiqotlar.
- HEMIS tizimi texnik hujjatlari va amaliy qo‘llanmalar.
Muhammadrasul VALIYEV,
“Ijtimoiy fanlar” kafedrasi stajyor-o‘qituvchisi
