Imom Buxoriy nomidagi Toshkent islom instituti – Oʻzbekistondagi eng yirik va nufuzli oliy diniy oʻquv yurtlaridan biri hisoblanadi. Ushbu muassasa oʻzining boy tarixi, chuqur ilmiy anʼanalari va zamonaviy taʼlim dasturlari bilan yurtimizda islomiy taʼlim sohasida alohida oʻrin tutadi. Institut faoliyati davomida minglab malakali mutaxassislar tayyorlanib, jamiyatimiz ma’naviy taraqqiyotiga beqiyos hissa qoʻshib kelmoqda. Quyida mazkur ilm dargohining tashkil topishi, ta’lim yoʻnalishlari, magistratura bosqichi, qabul imtihonlari tizimi, bitiruvchilarning jamiyatdagi oʻrni hamda bugungi mavqei va istiqboldagi vazifalari haqida batafsil toʻxtalamiz. Tashkil topgan sanasi va tarixiy zaminlari Imom Buxoriy nomidagi Toshkent islom instituti 1971-yil 1-noyabrda tashkil etilgan. Institutning tashkil etilishi sobiq Oʻrta Osiyo va Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasi raisi, muftiy Ziyovuddinxon Eshon Boboxon oʻgʻlining tashabbusi bilan amalga oshirilgan. Dastlab muassasa “Oliy diniy madrasa” (rus tilida “Высшая духовная школа”) nomi bilan Toshkent shahri Hazrati Imom majmuasidagi Namozgoh masjidi binosida faoliyat boshlagan. 1974-yilda buyuk muhaddis Imom al-Buxoriy tavalludining 1200 yillik yubileyi keng nishonlangan munosabati bilan mazkur bilim yurtiga Imom Buxoriy nomi berildi va shundan e’tiboran Toshkent islom instituti deb atala boshlandi. Mazkur institut paydo bo‘lgan davr – Sovet Ittifoqi zamonida – butun mintaqada yagona oliy islomiy ta’lim maskani edi. Shu bois bu yerda nafaqat Oʻzbekiston, balki Kavkaz, Tatariston, Sibir va Markaziy Osiyoning boshqa hududlaridan ham talaba-yoshlar tahsil oldilar. Institut tashkil topgan ilk yili oʻqish muddati 4 yil etib belgilangan va darslar oʻzbek hamda arab tillarida olib borilgan. Oʻsha birinchi oʻquv yilining oʻzida yangi oliy ma’hadga atigi 20 nafar talaba qabul qilingan edi. Sobiq ittifoq davrida mazkur oliygoh yetuk islom bilimdonlarini tayyorlab beruvchi noyob markazga aylangan boʻlib, hatto xorijiy mamlakatlardan (Afgʻoniston, Yamən, Vetnam, Bolgariya va boshqalar) bir necha talabalar ham bu yerda tahsil olib, ilm olganlari tarixiy manbalarda qayd etiladi. Asosiy ta’lim yo‘nalishlari va ilmiy salohiyat Toshkent islom institutida ta’lim dasturlari islom ilmlari va ularning nazariy-asosiy yo‘nalishlarini chuqur o‘rgatishga qaratilgan. Institutning oʻquv rejasiga Qur’oni karim va qiroat, hadis ilmi, fiqh va usulul-fiqh (islom huquqi va uning metodologiyasi), aqoid (islomiy e’tiqod asoslari, xususan, Moturidiy aqidaviy ta’limoti), tafsir (Qur’on tafsiri) kabi fundamental diniy fanlar kiradi. Shu bilan birga, talabalar dinlar tarixi, islom tarixi va madaniyati, mazhablar tarixi, arab tili adabiyoti va boshqa qator dunyoviy fanlar boʻyicha ham bilim oladilar. Ta’lim jarayonida arab, fors, ingliz va rus tillari oʻrgatilib, zamonaviy axborot texnologiyalari ham qoʻllaniladi. Institutning ilmiy salohiyati ham yildan-yilga yuksalib bormoqda. Bugungi kunda bu yerda tajribali professor-oʻqituvchilar, shuningdek, diniy va dunyoviy fanlar boʻyicha mutaxassis ilmiy kadrlar faoliyat olib boradi. Ularning orasida ilohiyot fanlari doktorlari va nomzodlari, zamonaviy ilmiy darajalarga ega pedagoglar ham talaygina. Institut qoshida Ilmiy-uslubiy kengash hamda ilmiy jurnallar faoliyat yuritib, professor-oʻqituvchilarning ilmiy maqolalari va tadqiqot ishlari muntazam nashr etib boriladi. Institut muntazam ravishda ilmiy-amaliy konferensiyalar, davra suhbatlari va seminarlar tashkil etib, zamonaviy islomshunoslik va ilohiyot masalalarini muhokama qiladi. Bularning barchasi muassasaning yuqori ilmiy nufuzini va salohiyatini namoyon etadi. Magistratura bosqichining ochilishi va yangi yo‘nalishlar Oʻzbekiston mustaqillikka erishganidan keyin diniy ta’lim sohasida bosqichma-bosqich islohotlar amalga oshirildi. Shu jumladan, Imom Buxoriy nomidagi Toshkent islom institutida ham ta’limni yanada yuqori bosqichga koʻtarish maqsadida yangi tashabbuslar joriy qilinmoqda. 2024-yildan boshlab institut tarixida ilk bor magistratura bosqichi yo‘lga qo‘yildi. Endilikda ushbu oliy ma’hadda...