Poliglotlar, yani ko’p tillarni biluvchi insonlar haqida dunyo miqyosida juda ko’p fikrlar yuradi. Lekin ularning barchasi ham haqiqatga yaqin emas. Yani shunchaki bir afsonadek gap holos. Quyida poliglotlar haqida dunyoda ommalashgan afsonalar haqida so’z yuratamiz:
1-Afsona: Poliglotlar – bu maxsus til qobiliyatiga ega odamlar. Ba’zi odamlar poliglotlarga hech qanday zo’riqishning hojati yo’q deb hisoblaydilar: tillar o’z kuchlari va mashg’ulotisiz o’z miyalariga singib ketadi deb o’ylaydilar. Shuningdek, ko’p tillarni biladiganlarning miya tuzilishi boshqacha, ular ma’lumotni osongina idrok etadilar va oshiradilar, grammatika esa ularga o’rganmasdan, shunchaki o’z -o’zidan beriladi va hokazo degan fikr bor.
Haqiqat esa ajabtavur: Poliglot – oddiy odam, u bir necha tilni o’rganishni yaxshi ko’radi va buning uchun qo’lidan kelganini qiladi. Poliglot bo’la olmagan odam yo’q, chunki bu hech qanday maxsus bilim yoki fikrlashni talab qilmaydi. Sizga faqat mehnat va fidoyilik kerak. Mukammal bo’lishga shoshilmang (o’zingizni hafsalangiz pir bo’ladi). Faqat jarayondan zavqlaning. To’g’ridan -to’g’ri bo’sh joyga shoshilmang (faqat xafa bo’lasiz). Faqat jarayondan zavqlaning. Bu asta -sekin bo’ladi va har doim ham oson bo’lmaydi, lekin agar zo’riqish qilmasangiz, bu yoqimli bo’lishi mumkin.
2-Afsona: Poliglotlar o’ziga xos xotiraga ega. Barcha poliglotlarning ajoyib xotirasi bor, deb ishoniladi, shuning uchun har qanday til ular uchun oson deb yuritiladi. Odamlarning fikricha, poliglotlar birinchi marta hamma notanish so’zlar va grammatik tuzilmalarning ma’nosini eslab qolishadi, shuning uchun ular keyinchalik maqsadli tilda bemalol gapirishadi.
Haqiqat esa: Poliglotlar haqiqatan ham yaxshi xotiraga ega bo’lishi mumkin, lekin ko’p odamlar sabab va ta’sirni chalkashtirib yuborishadi: bu tilni o’rganishga imkon beradigan noyob tug’ma qobiliyatlarni emas, balki xotirani rivojlantiruvchi tillarni o’rganishdir. Haqiqatan ham, noyob xotira bilan maqtana oladigan odamlar bor, lekin bu ularni ko’pxotiralik qilmaydi. Gap shundaki, tilni to’liq o’rganish uchun so’z yoki iboralarni yodlashning o’zi yetarli emas.
3-Afsona: Poliglotlar yoshligidan til o’rganishni boshlagan. Yana bir mashhur afsona shunday: “Poliglotlar – bu bolaligidan ota -onalari tomonidan til kurslariga borgan odamlar. Bolalarga o’qish osonroq, shuning uchun bugungi kunda bu odamlar bir nechta chet tillarida bemalol gaplasha oladilar “.
Haqiqat: Ko’pchilik poliglotlar chet tillarini sevadigan odamlardir va bu sevgi ularga ongli yoshda keladi. Bolaligidan chet tillarini o’rganganlarning kattalardan ustunligi yo’q. Ko’pgina tilshunoslar va psixologlar, kattalar uchun tillar ham osonroq ekaniga ishonishadi, chunki kattalar, bolalardan farqli ravishda, bu qadamni ongli ravishda bajaradi, nima uchun matnlarni o’qish yoki jumlalarni tarjima qilish kerakligini tushunadi.
4-Afsona: Poliglotlar 3-5 oy ichida har qanday tilni o’rganishi mumkin.
Ingliz va boshqa tillarni o’rganish zarurligi haqidagi savol bugungi kunda ayniqsa dolzarb sanaladi, shuning uchun deyarli har kuni biz boshqa tillardagi maqolalarni o’qiymiz yoki poliglot bilan suhbatni tomosha qilamiz. Bu odamlar ba’zan 3-5 oy ichida chet tilini o’rganganini da’vo qilishadi. Shu bilan birga, ko’plab poliglotlar o’z intervyularida yoki maqolalarida darhol o’zlari ixtiro qilgan tilni o’rganish kursini pulga sotib olishni taklif qilishadi. Bunga pul sarflashga arziydimi?
Haqiqat: Aslida, poliglotlar “men 5 oyda tilni o’rgandim” iborasi bilan nimani nazarda tutayotganlarini kamdan -kam aniqlaydilar. Qoida tariqasida, bu vaqt ichida odam o’zini kundalik muloqotda tushuntirish uchun grammatika va asosiy lug’at asoslarini o’rganishga muvaffaq bo’ladi. Ammo murakkabroq mavzularda, masalan, hayvonot dunyosi va tuzilishi haqida gapirish uchun har qanday odamga 5 oydan ko’proq vaqt kerak bo’ladi. Haqiqatan ham bir necha tillarni yaxshi biladiganlar, ularni bir yildan ko’proq o’rganganliklarini, o’z bilimlarini doimiy ravishda oshirib borayotganliklarini aytishadi. Shuning uchun, agar siz “o’qish, lug’at bilan tarjima qilish” darajasidan oshishni rejalashtirmoqchi bo’lsangiz, birinchi chet tilini “noldan” o’rganishga 3-5 oy emas, balki kamida 1-2 yil tayyorgarlik ko’ring.
- Poliglotlarda bo’sh vaqt ko’p bo’ladi.
Poliglotlar haqidagi maqolalarni o’qiganimizda, ular faqat ertalabdan kechgacha intervyu berishlari va chet tillarini o’rganish sohasida qanday muvaffaqiyat qozonishgani haqida gapirishlari bilan shug’ullanishadi. Tilni biror joyda ishlamaydiganlar o’rgatadi, degan afsona bo’lib, ular tillarni oddiygina “hech narsaga yaramasdan, yani hech qayerda faoliyat yurtimasdan” o’zlashtirdilar, deyishadi.
Haqiqat esa: Dunyodagi mashxur yashab o’tgan va yashayotgan poliglotlar hayotiga nazar solsak, ularning barchalari til o’rganish bilan bir qatorda biror ishda faoliyat yuritganliklari yoki yuritayotganlaiklarini ko’rishimiz mimkin.
6-Afsona: Poliglotlar ko’p sayohat qilishadi.
Ko’p odamlar chet tilini “chinakam” o’rganish faqat chet elda, shu til ona tili bo’lgan mamlakatda mumkin, deb hisoblaydilar. Chet elda siz o’rganilayotgan mavzuga to’liq “botib ketishingiz”, ideal til muhitini yaratishingiz mumkin va hokazo degan fikr bor. Ma’lum bo’lishicha, poliglot bo’lish uchun siz doimo mamlakatlar bo’ylab sayohat qilishingiz kerak deb hisoblanadi.
Haqiqat esa quyidagicha: Aslida ko’pchilik poliglotlarning aytishicha, ular ona tilida so’zlashuvchilar bilan ko’p muloqot qilishadi, ularning turmush tarzi, madaniyati va boshqalar bilan qiziqishadi. Lekin bu chet tillarini o’rganadigan odamlar yiliga 365 kun sayohat qilishadi degani emas. . Texnologiyalar har bir kishiga har qanday mamlakatdan odamlar bilan uydan chiqmasdan muloqot qilish biror chet tilida kitob mutolaa qilishi va tarjima qilishi va albatta til o’rganish imkonini beradi.
7-Afsona: Poliglotlarda ko’p pul bor.
Bu afsona avvalgi ikkisi bilan chambarchas bog’liq: odamlar poliglotlar ishlamaydi, faqat sayohat qilishadi, deb ishonishadi. Bundan tashqari, odamlar poliglotlar doimo o’quv materiallariga katta mablag ‘sarflaydilar, deb o’ylashadi. Shunindek, ular o’z-o’zini o’qitish uchun o’quv qo’llanmalar va lug’atlarni sotib oladilar, mahalliy chet tili o’qituvchilardan qimmatli darslar oladilar va chet tillarini o’rganish uchun doimo chet elga boradilar deb hisoblaydilar. Yanada hayratlanarlisi, odamlar poliglotlarning pullari ko’p, shuning uchun chet tillarini o’rganish imkoniyatlari bor deb o’ylashadi.
Haqiqat esa: Aslida “millioner” va “poliglot” so’zlari bir xil tushunchalar emas. Biz allaqachon bilib olganimizdek, poliglotlar doimiy safarda emas shuningdek ulat orasida millionerlari deyarli mavjud emas. Ular orasida oddiy mehnatkash odamlar ham ko’pchilikni tashkil qiladi. Shunchaki, ko’p til bilishni istaganlar bilim olish uchun barcha imkoniyatlardan foydalanadilar holos yani dangasalik kabi ishlarni qilmaydilar. Ta’kidlash joizki, bizda bunday imkoniyatlar juda ko’p: har xil kurslardan boshlab va minglab o’quv Internet -resurslari bilan yakunlanadi.
TII “Tillar” kafedrasi katta o’qituvchi
Dilshod Nasirov tayyorladi.
