Ақиданинг мазмун-маъноси Одам алайҳиссаломдан Муҳаммад алайҳиссаломгача ўзгармаган. Барча пайғамбарлар бирин-кетин даъват қилиб келган ақиданинг мазмун-маъноси: Аллоҳнинг борлигига иймон келтириш, унинг бирлигига иймон келтириш ва у зотга лойиқ бўлмаган нуқсонли сифатлардан пок деб билиш ва яна охират кунига, ҳисоб-китоб, жаннат, дўзах ва бошқа нарсаларга иймон келтириш бўлган.
Барча пайғамбарлар ўз қавмини мазкур нарсаларга эътиқод қилишга даъват қиларди. Ҳар бири ўзидан олдин ўтган пайғамбарни даъватини қувватларди ва ўзидан кейин келадиган пайғамбарнинг юборилишини башорат берарди. Буни Аллоҳ таоло ўзининг китоби мубинида кўплаб оятлар билан хабарини берган. Масалан:
وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ (۲۵)
Сендан илгари юборган ҳар бир пайғамбарга: “Албатта, Мендан ўзга ибодатга сазовор илоҳ йўқ. Бас, менга ибодат қилинг”, деб ваҳий қилганмиз.[1]
شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ
У зот сизларга дин етиб ўзи Нуҳга васият қилган ва сенга (эй Муҳаммад) ваҳий қилган нарсамизни ҳамда Ибриҳим, Мусо ва Исога васият қилган нарсамизни баён қилди. “Динни барпо қилингиз ва унда тафриқага тушмангиз”, деди.[2]
Сиз Қуръони карим оятларидан хабардор бўлган бўлсангиз. “Ислом” деган ном бу ақида учун қадимий ва доимий ном эканлиги ҳақида мулоҳаза қилиб кўринг. Масалан, Аллоҳ таолонинг қуйидаги оятлари ҳақида тафаккур қилиб кўринг:
مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَكِنْ كَانَ مُسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ حَنِيفًا (۶۷)
Иброҳим яҳудий ҳам насроний ҳам бўлмаган эди. Лекин у ҳақ йўлдан тоймаган мусулмон эди. Ва мушриклардан ҳам бўлмаган эди. [3]
Аллоҳ таоло каломи шарифида Фиръавн сеҳргарлари тўғрисида шундай марҳамат қилади:
قَالُوا إِنَّا إِلَى رَبِّنَا مُنْقَلِبُونَ (۱۲۵) وَمَا تَنْقِمُ مِنَّا إِلَّا أَنْ آمَنَّا بِآيَاتِ رَبِّنَا لَمَّا جَاءَتْنَا رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَتَوَفَّنَا مُسْلِمِينَ (۱۲۶)
Улар: “Албатта, биз Роббимизга қайтгувчимиз. Сен биздан фақат Роббимизнинг оятлари келганда уларга иймон келтирганимиз учунгина ўч олмоқдасан! Эй Роббимиз, устимиздан сабр тўккин ва мусулмон ҳолимизда вафот еттиргин”, дедилар.[4]
Ва яна Исо алайҳиссаломнинг ҳаворийлари тўғрисида марҳамат қилади:
فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسَى مِنْهُمُ الْكُفْرَ قَالَ مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ آمَنَّا بِاللَّهِ وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ (۵۲)
Исо улардан кофирликни сезиб қолганда: “Кимлар Аллоҳ йўлида менга ёрдамчи бўлади?!” деди. Ҳаворийлар: “Биз Аллоҳнинг ёрдамчиларимиз, Аллоҳга иймон келтирдик ва бизнинг мусулмон эканлигимизга гувоҳ бўл”, дедилар.[5]
Шу ердан маълум бўладики, албатта, ҳақ дин ўзгармас ва ягонадир. Бугунги кунда инсонларнинг тилида такрорланаётган “самовий динлар” деган ибора хатодир. Чунки у ердаги набийлар ва расуллар юборилган ҳамда даъват қилиб келган дин битта, ягона самовий ҳақ диндир.
Қандай қилиб ҳақ дин анбиё ва расулларнинг тилида бир нечта ва турли хил бўлиши мумкин.
Албатта, яқинда ўрганганимиздек, ақида сўзининг ўрнида дин сўзини ишлатса ҳам хато бўлмайди.
Маълумки, ақида борасида айтилган сўзлар хабар бериш қабилидан бўлади. Бир хабарни бир неча шаклда ва турли хил кўринишда нақл қилиш дуруст бўлмайди. Шундай экан, уларнинг барчаси ҳақиқий, тўғри самовий хабарлардир.
ТИИ битирувчиси
Муродбек Ҳудойқулов
[1] “Анбиё” сураси, 56-оят “Қуръони карим маънолари таржимаси”. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. “Sharq”. Тошкент. 2008.
[2] “Шуро” сураси, 13-оят. Қуръони карим маънолари таржимаси”. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. “Sharq”. Тошкент. 2008.
[3] “Оли Имро” сураси, 67-оят. “Қуръони карим маънолари таржимаси”. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. “Sharq”. Тошкент. 2008.
[4] “Аъроф” сураси, 125 – 126-оятлар. “Қуръони карим маънолари таржимаси”. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. “Sharq”. Тошкент. 2008.
[5] “Оли Имрон” сураси, 52-оят. “Қуръони карим маънолари таржимаси”. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. “Sharq”. Тошкент. 2008.
