Korrupsiya bugungi kunda jamiyat taraqqiyotiga jiddiy to‘sqinlik qilayotgan global muammolardan biri hisoblanadi. U davlat boshqaruvi tizimining samaradorligini pasaytiradi, iqtisodiy rivojlanishga salbiy ta’sir ko‘rsatadi hamda fuqarolarning davlat organlariga bo‘lgan ishonchini susaytiradi. Shu bois korrupsiyaning oldini olish va unga qarshi kurashish masalasi har bir huquqiy demokratik davlat uchun ustuvor vazifalardan biri sanaladi. - Toshkent islom instituti 1-kurs talabasi Biloliddin IBROHIMJONOV

Улар ичида мушорака — шерикчиликка асосланган молиявий инструмент бўлиб, иқтисодий фаолиятни биргаликда амалга ошириш, фойда ва зарарни адолатли тақсимлашни таъминлайди. Бу восита жамиятда ҳамжиҳатлик ва ўзаро ишонч муҳитини мустаҳкамлайди. Мушорака — бу “шерикчилик” деган маънони англатувчи арабча сўз бўлиб, у икки ёки ундан ортиқ шахснинг муайян иқтисодий лойиҳани биргаликда амалга ошириш мақсадида маблағ, меҳнат ёки ресурс қўшиши орқали ташкил топади. Мушорака Қуръон ва Суннадаги умумий адолат ва шерикчилик принципларига асосланади... - Тошкент ислом институти “Ақоид ва фиқҳий фанлар кафедраси” катта ўқитувчиси Яҳё РАЗЗАҚОВ

“Dunyo millatlariga qaralsa koʻrilurki, muntazam maktablari bor va ularda avvalo diniy bilim ustiga dunyony ilm va fan oʻqitulur. Zeroki, dunyoda turmak uchun dunyoviy fan va ilmni bilmoqlik darkordir. Zamona ilmini bilmagan millat boshqa millatlarga poymol boʻlur” – degan edi Mahmudxo‘ja Behbudiy.  Ma’rifatparvar yozuvchi, drammaturg Behbudiy 1875-yilyilning 19-yanvarida Samarqandning Baxshitepa qishlogʻida tugʻilgan. To‘liq ismi Mahmudxoʻja ibn Behbudxoʻja ibn Mullo Mirzo Abdulmajid. Otasining nasabi Ahmad Yassaviyga borib taqaladi. Avvalgi saboqlarini otasidan, undan keyin Buxoro madrasasida oladi. Oilaviy muhit uning yozuvchilik bilan bogʻliq hislatlarining boshlang‘ich kurtaklari hisoblanadi. 1899-yilda haj ziyoratiga borib, ziyorat asnosida Turkiya va Misr davlatlariga ham borib, u yerdagi yangilanishlar guvohi boʻladi. - Toshkent islom instituti 1-kurs talabasi Muhammadamin GʻIYOSIDDINOV

Tarix mobaynida juda ko‘plab olimlar o‘tdilar va hammalarining o‘rni beqiyosdir. Ular orasida ham hadis, ham ruhiy tarbiya bilan mashg‘ul bo‘lganlar qatorida Fuzayl ibn Iyoz (rohimahulloh)ning ham ulkan maqomi bo‘lgan. Fuzayl ibn Iyoz (rohimahulloh) Xurosonda tug‘ilgan va ulg‘aygach Ko‘faga borgan. U yerda hadis eshitib so‘ngra Makkaga safar qilgan va shu yerda 187-yilda vafot etgan. U qo‘rquvdan yiroq va sayohatni sevuvchi edi. Ibrohim ibn Ash’as aytadi: “Qalbida Allohning azamati ulkan Fuzayldek biror kishini uchratmadim, u agar Allohni zikr qilsa yoki huzurida Alloh zikr qilinsa yo Qur’onni eshitsa unda xavf-u tashvishi bilinib, ko‘zi yoshlanar va huzuridagilar rahm-shavqat qilmagunlaricha yig‘lardi. Va u hamisha g‘amgin, chuqur o‘ychan edi. Ilmida, oldi-berdisida, berish-bermasligida, g‘azabi-muhabbati va barcha xislatlarida Allohni iroda qiluvchi Fuzayldek biron odamni ko‘rmadim”. - Toshkent islom instituti Magistratura talabasi Abdulbosit MELIBOYEV

Imom Navaviy (vaf. 676/1277-y.) rahimahulloh o‘zining yozgan asarlari bilan islom ilmlari, xususan hadis va fiqh ilmi rivojiga katta hissa qo‘shgan yirik olim sanaladi. Ijtihod va fatvolari shofe’iy mazhabida mo‘tabar va mo‘tamad hisoblanganidek, hadis ilmida yozgan asarlari ham soha ulamolari nazdida qadrli va mavqei baland kitob hisoblanadi. Imom Navaviyni “Irshod tullab al-haqoiq” asarini ulamolar tarojimlar (olimlarning hayoti yoritilgan asarlar)da muallifning muhim ta’liflari qatorida zikr qilishadi. Kitobning to‘liq nomi: “Irshod tullab al-haqoiq ila ma’rifati sunani xoyr al-xaloiq”. Bu kitob hadis ilmi va mustalahiga bag‘ishlangan asar bo‘lib, Imom Navaviy bu kitobni yozishda Ibn Saloh Shahrozuriy (vaf. 643/1245-y.) rahimahullohni “Ma’rifat anva’i ilm al-hadis” kitobini asos qilib olganlar. “Muqaddima” nomi bilan mashhur bo‘lgan bu kitob ushbu mavzuda yozilgan o‘zidan avvalgi kitoblarni to‘ldiruvchi va jamlovchi hamda o‘zidan keyingi kitoblarga asos va tayanch hisoblanadi. Ya’ni, “Muqaddima”dan oldin ham bu ilmga bag‘ishlangan asarlar bo‘lgan. Muhaddislar va hadis ilmi peshvolari o‘zlarining hadis to‘plamlari ichida yoki alohida tarzda hadis turlari va illatlari bayon qilingan asarlar yozishgan. Xatib Bag‘dodiy (vaf. 463/1071-y.) va Imom Hokim (vaf. 405/1014-y.) kabi ulamolar hadis ilmiga atalgan kitoblar yozishgan bo‘lsa ham, undagi masalalar va ta’riflar bir joyda jamlanmagan yoki tartiblanmagan edi. Ibn Saloh rohimahulloh esa avvalgilarning ishini kamoliga yetkazdi. Imom Hokimning “Ma’rifat ulum al-hadis” asarida zikr qilingan 52 ta navga ziyoda qilib kitoblarida hadis navlarini 65 turga bo‘lib bayon qildi. Imom Navaviyning “Irshod” asari ushbu “Muqaddima”ning muxtasari hisoblanadi. Muallif yashagan davrda Ibn Saloh rahimahullohning “Muqaddima”si juda mashhur bo‘lgan va bu ilmda asosga aylangan edi. Imom Navaviy “Irshod” asarini hadis ilmi va usullari bilan uzoq shug‘ullangandan keyin yozadi va hadis ilmi istilohlarini bayon qilishda bor mahoratlarini ishga soladi. Kitob muqaddimasida muallifning o‘zi shunday deydi: “Bu kitobda “Muqaddima”ni muxtasar qilishni istadim va bu orqali uni zikrini jonlantirish, boshqa manbalar qatori undagi manfaatlardan hamma foydalana olishini umid qilaman”. Imom Navaviy muxtasarda qo‘llagan bayon uslubini shunday izohlaydi: “Kitobdagi ma’lumotlarni bayon qilishda oson, yengil iboralar bilan keltiraman, undagi muhim va muhim bo‘lmagan qaydlardan birortasini mazmuniga xalal yetkazmayman va aksar o‘rinlarda kitob sohibining iborasini keltirishga harakat qilaman, faqat foydali maqsadlardagina boshqa lafzlar bilan almashtiraman, bir qator dalillar va muxtasar misollarni ham zikr qilaman va unga ba’zi o‘rinlarda kichik lafzlar, qo‘shimcha va to’ldiruvchilar qo‘shaman”. Darhaqiqat, Imom Navaviy kitobida Ibn Salohni iboralarini saqlashga harakat qilgan va ko‘pincha “قال الشيخ” (Shayx aytdi) deb aytadilar va bu bilan Ibn Salohni nazarda tutadilar. U kishi qo‘shgan ziyodalar bir necha jihatdan foydali va qiymatli masalalar hisoblanadi. Bu jihatlar Imom Navaviyni ilmlari qanchalik yuksak darajada ekanini ko‘rsatadi. Zamondosh muhaqqiq, hadis ilmlari ustozi, asarning 2019-yildagi zamonaviy-tanqidiy nashrini amalga oshirgan olim Nuriddin Itr rohimahulloh aytadi: “Bu afzalliklari bilan mazkur kitob Imom Navaviyning shaxsan o‘zi Irshodga yozgan muxtasaridan afzalroq hisoblanadi. Sababi, bu muxtasardan biror sharhsiz foydalanish o‘quvchiga qiyinchilik tug‘diradi. Irshod kitobi esa “Taqrib”da keltirilmagan foydalari va iborasi ham yengilligi bilan ajralib turadi”. “Irshod”ga yozilgan muxtasar asarning to‘liq nomi: “At-taqrib va at-taysir li ma’rifati sunan al-bashiyr an-naziyr”. Ushbu  asarga ham bir nechta sharhlar yozilgan bo‘lib, ularning ichida eng mashhurlari Muhammad ibn Abdurrohman Saxoviy rohimahulloh (vaf. 902/1497-y.)ning “Sharh at-taqrib va at-taysir” asari va Jaloliddin Suyutiy rohimahulloh (vaf. 911/1505-y.)ning “Tadrib ar-roviy” asaridir. Bu ikki asar ham...