Тошкент шаҳри 2022 йилда «Бутунжаҳон китоб пойтахти» номига эришиш учун ариза топширмоқчи. Бу ҳақда бугун, 27 сентябрь куни Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги анжуманлар залида «Tashkent Book Fest» халқаро китоб кўргазма-ярмаркасига бағишланган матбуот анжуманида маълум қилинди. Унга кўра, БМТнинг Таълим, фан ва маданият соҳасидаги ташкилоти – UNECКO томонидан ҳар йили жаҳоннинг турли мамлакатларида китоб, китобхонлик, китоб ноширчилиги ва бошқа йўналишларда амалга оширилаётган ишлар йиғиб борилади ва якунда энг юқори натижалар эълон қилинади. «Биз Тошкент шаҳрининг 2022 йилда «Бутунжаҳон китоб пойтахти» номига эришиши учун ариза топширмоқчимиз. 2020 йил учун эса Малайзия ариза топширган. Ҳозирда бу номга эришиши учун UNECКO томонидан сўралаётган барча талабларни бажариш йўлидан бормоқдамиз. Жумладан, шу йилнинг 2-4 октябрь кунлари бўлиб ўтадиган 1-Тошкент халқаро китоб кўргазма-ярмаркаси ҳам шу йўлда қилинаётган ишлардан биридир», дея Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонаси директори Умида Тешабаева. Манба: Kun.uz 152
Алҳамду лиллаҳи роббил аъламин, вассолату вассаламу ала хойри холқиҳи ва ала алиҳи ва асҳабиҳи ажмаин. Ҳанафий мазҳаби Абу Ҳанифа (раҳимаҳуллоҳ)нинг юрти Куфада вужудга келди. Ўша пайтда Куфа катта илмий марказ бўлиб, илм ва уламолар билан тўлиб тошганди. Унинг масжидлари фиқҳ ва ҳадис ҳалқалари билан гавжум эди[1]. Бу шаҳар илм-фан ривожига катта ҳис қўшди. Чунки бу шаҳарга Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг бир қанча саҳобалари кўчиб келишганди. Хусусан, Усмон ибн Аффон (розияллоҳу анҳу) саҳобаларга бошқа шаҳарларга боришга рухсат берганларидан кейин уларнинг кўпчилиги Куфага кўчиб келишди. Қолаверса, Али ибн Абу Толиб (розияллоҳу анҳу)нинг халифалик даврларида бу шаҳар халифалик пойтахти бўлган[2]. Бу мазҳабнинг илк тамал тошларини ўрнатиш буюк саҳобий Абдуллоҳ ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)га нисбат бериллади. У зотни Умар ибн Хаттоб (розияллоҳу анҳу) Куфага муаллим ва Куфа амири Аммор ибн Ёсир (розияллоҳу анҳу)га вазир қилиб жўнатаётиб, шундай деган: “Мен сизларга Аммор ибн Ёсирни амир, Абдуллоҳ ибн Масъудни муаллим ҳолда вазир қилиб юбормақдаман. Икковлари ҳам Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг Бадрда қатнашган улуғ саҳобаларидир. Абдуллоҳ ибн Масъудни байтул молингизга бошлиқ қилдим. Уларга эргашиб, илм ўрганинглар. Сизларни ўзимдан устун қўйганим учун Абдуллоҳ ибн Масъудни сизларга жўнатдим”[3]. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу) бир қанча вақт Куфа аҳлига илм ўргатдилар. Мадинага қайтаётганда энг сара шогирдларини ўз ўрнига қолдирди. Улар Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан тарбия олиб, унинг илм булоғидан ичган эдилар. Улар Қуръон, суннат ва фиққ илми осмонида ёрқин юлдузга айланишганди. Улар саҳобаи киромлардан кейин Куфада илм, фиқҳ, фатво байроқларини кўтариб, фақиҳ бўлиб етишишган эдилар[4]. Ибн Масъуддан Куфада фиқҳ ўрганиб, унинг илмини мерос қилиб олган шогирдлари ичида Алқама[5], Ҳорис[6], Масруқ[7], Абу Майсара[8], Абийда[9], Асвад[10] (раҳимаҳумуллоҳ)лар бор эди. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан илм, фиқҳ, ҳадисдан кўпроқ насибадор бўлган, қавмининг билимдони, у зот билан бирга доим юрган, илм ва амалда пешво, у зотдан кейин фатво бериш ўрнига ўтирган шогирди Алқама (раҳимаҳуллоҳ)дир. У ҳидоят ва улуғворликда Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)га энг ўхшаш фақиҳ, устозининг илмини ўзлаштирган шогирд эди. Ваҳоланки, ўша пайтда саҳобалар кўп бўлишига қарамасдан, инсонлар айнан ундан савол сўрашарди. У нафақат одамлар наздида, балки устози Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)нинг ҳам наздида сиқа (ишончли) киши эди. Шунинг учун инсонлар ундан фатво сўрашарди. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу) у ҳақида шундай деган эди: “Мен ниманики ўқитган ва ўргатган бўлсам, Алқама уни ўқир ва ўрганарди”[11]. Алқама устози Абдуллоҳ ибн Масъуд билан бирга Умар ибн Хаттоб, Усмон ибн Аффон, Али ибн Абу Толиб ва бошқа саҳобалар (розияллоҳу анҳум)дан ҳам ҳадис ривоят қилган. Саҳобалар асридан кейин Алқаманинг илмий фаолияти Куфа шаҳрида илмни ривожлантиришга катта таъсир кўрсатди. Ундан Куфанинг улуғ зотлари илм ўрганишди. Унинг шогирдлари ичида кўзга кўрингани ва машҳури “Куфа фақиҳларининг тили” деган номга сазовор бўлган Имом Масъуд Иброҳим Нахаий (розияллоҳу анҳу) эди. Иброҳим Нахаий устози Алқаманинг йўлини тутди. Алқама эса, Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га маҳкам эргашиши билан танилган Абдуллоҳ ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)нинг изидан борган эди. Ҳатто инсонлар: “Алқамага Нахаийдан кўра кўпроқ эргашувчи бирор кишини кўрмаганмиз. Ибн Масъудга Алқамадан кўра кўпроқ эргашувчи бирор кишини кўрмаганмиз. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га Ибн Масъуддан кўра кўпроқ эргашувчи бирор одамни билмаймиз”, дейишарди[12]. Иброҳим Нахаий вафотидан кейин унинг ўрнини Куфа муфтийси ва фиқҳда мурожаат қилинадиган зот Ҳаммод ибн Абу...
«Ҳар умматнинг ўз Пайғамбари бордир» (Юнус, 47). «Албатта, Биз сени ҳақ ила хушхабарчи ва огоҳлантиргувчи этиб юбордик. Қайси бир умматки бўлса, унда огоҳлантиргувчи бўлган” (Фотир, 24). Ҳар бир пайғамбар ўз қавмига Роббидан ҳақ ила юборилган, мўъжиза ва аломатлар ила кўрсатмаларни тўлиғича етказганлар. Пайғамбарлар томонидан кўрсатилган мўъжизалар сеҳр ёки ҳийла эмас, меҳрибон ва раҳимли бўлган Қодир Яратгувчининг чексиз қудрати ва чексиз буюклигининг бир тасдиғидир. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилган муборак ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Ҳеч бир пайғамбар йўқки, уларга имон келтиришлари учун одамларга мўжиза ва аломатлар олиб келмаган бўлса”. Инсониятнинг аждоди ва Аллоҳнинг илк пайғамбари Одам (алайҳиссалом)га Яратганнинг инояти билан кўплаб мўъжизалар берилди: 1. Аллоҳнинг халифаси сифатида Одам (алайҳиссалом)нинг яратилиши. Аллоҳ таоло одамни яратиб, фаришталарга, уни Ўз халифаси, яъни ер юзидаги вакили қилиб қўйишини маълум қилди. «Эсла, вақтики Роббинг фаришталарга: “Мен ер юзида халифа қилмоқчиман”, деди. Улар: “Унда фасод қиладиган, қон тўкадиган кимсани қилмоқчимисан? Ва ҳолбуки, биз Сенга тасбиҳ, ҳамд айтиб ва Сени улуғлаб турибмиз”, дедилар. У: “Мен сиз билмаганни биламан”, деди. Ва У зот одамга исмларнинг барчасини ўргатди, сўнгра уларни фаришталарга рўбарў қилди. Кейин: “Агар ростгўйлардан бўлсангиз, анавиларнинг исмларини Менга айтиб беринг”, деди. Улар:”Эй пок Парвардигор! Бизда Сен билдиргандан бошқа илм йўқ. Албатта, Сенинг Ўзинг билувчисан ва ҳикматли зотсан”, дедилар. У зот:”Эй Одам, буларга у нарсаларнинг исмларини айтиб бер”, деди. Уларга ўша нарсаларнинг исмларини айтиб берган чоғида, “Мен сизларга осмонлару ернинг ғайбини биламан ва сизлар беркитмагану беркитган нарсаларни ҳам биламан демабмидим”, деди. (Бақара, 30-33). 2. Ёввойи ҳайвонлар билан мулоқот қила олиш. Аллоҳ таоло Одам алайҳиссаломга икки минг йилдан кўпроқ умр берди. Бу вақт ичида унинг кўплаб авлодлари бор эди, улар аста-секин турли жойларга тарқалишди. Одам алайҳиссалом уларнинг олдига ташриф буюриб, кўрсатмалар бердилар. Бир сафар бошқа бир қабилага ташриф буюрганида, унга яқин ўрмонда яшайдиган йиртқич ҳайвонлар ҳақида шикоят қилишди. Улар бизга ҳужум қилишади ва бунинг сабабини билмаймиз, дедилар. Кейин Одам (алайҳиссалом) тепаликка чиқиб, баланд овоз билан қичқирди: “Эй ёввойи ҳайвонлар, барчангиз олдимга келинг!”. Уни эшитган ҳайвонлар атрофга тўпланишди. – Бу одамлар менинг болаларим ва менинг авлодларим! Нега уларга ҳужум қиласиз ва кун бермайсизлар? Улар сизлардан шикоят қилмоқдалар. Шунда ҳайвонлар, бу қабила орасида бир-бирларининг ғийбат қилиш ва жанжалли мунозаралари кенг тарқалган, шунинг учун биз Аллоҳнинг амри ила улар учун тавба қилганларига қадар азоб беришга буюрилганмиз. Ушбу сўзларни қабила аҳолиси эшитиб жуда ҳайрон бўлишди. Одам пайғамбар (алайҳиссалом) одамларга қараб: “Эй, болаларим! Аллоҳ таоло олдида гуноҳларингиз учун тавба қилинг ва ғийбатни тўхтатинг ва бир-бирингиз билан баҳслашманг”. Тавба қилган одамлар ҳақиқат йўлига ўтдилар ва ёввойи ҳайвонлар уларни безовта қилишни тўхтатдилар. 3. Қисқа вақт ичида узоқ масофани босиб ўтиш қобилияти. Одам (алайҳиссалом) ва Ҳавво жаннатдан туширилиб, ер юзига юборилганида, Парвардигори олам иккисини дунёнинг турли бурчакларига жойлаштирган. Ҳавво Арабистон ярим оролидаги Жидда водийсига ва Одам алайҳиссалом Шри-Ланка оролига туширилади. Шундай қилиб, улар бир-бирларидан қарийб қирқ йил айро яшадилар (баъзи маълумотларга кўра, тахминан икки юз йил). Ва бир куни, Аллоҳ таоло уларнинг тавбаларини қабул қилди ва уларга яна бирлашишга рухсат берди. Одам пайғамбар тонг отганда сафарга чиқди ва пешин пайтигача жуда узоқ масофани босиб ўтди. Шунга ўхшаш мўъжиза унга бир неча маротаба содир бўлган ва...
Жорий йилнинг 24-сентябрь куни Тошкент ислом институтида “Сентябрь – маънавият асослари фан ойлиги” муносабати билан талаба қизлар иштирокида давра суҳбати бўлиб ўтди. Унда Ўзбекистон Давлат санъат музейи катта илмий ходими, тарих фанлари номзоди, доцент Тамара Нуриддинова меҳмон бўлди. “Тарих кўприги” дея номланган бу суҳбатда меҳмон “Юртимиздаги мавжуд музейлар – ўтмиш ва ҳозирни боғлайдиган кўприкдир”, дедилар. Тамара Нуриддинова узоқ йиллик ҳаётий ва илмий тажрибаларидан келиб чиққан ҳолда талаба қизларга қимматли маслаҳатларини бериб, Ўзбекистон Давлат санъат музейининг тарихи, бугунги кундаги иш фаолияти тўғрисида ҳам гапириб ўтдилар. Суҳбат асносида талаба қизлар ўзларининг қизиқтирган саволларига Т.Нуриддиновадан етарли жавобларни олдилар. Талаба қизлар билан ишлаш бўйича услубчи З.Суярова 296
