Бугунги ёшлар тарбияси, уларни илм-маърифатга ошно қилиш давр талаби ҳисобланади. Шу нуқтаи назардан қараганда, халқимиз, айниқса ёш авлод онгида Ватанимизнинг эртанги куни ва истиқболи учун дахлдорлик туйғусини уйғотиш ҳар бир фуқаронинг бурчи ҳисобланади. Хусусан ТИИ билим юртида таҳсил олаётган талабаларнинг етук диний мутахассислар тайёрлаш, бу борадаги ғоявий-тарбиявий ишларни тизимли ташкил этиш бениҳоя улкан амалий аҳамият касб этаётганини ҳам таъкидлаш зарур. Юқоридаги вазифалардан келиб чиқиб, жорий йилнинг 24 февраль куни Тошкент ислом институтининг ректори У.Ғофуров ва Маънавий-маърифий ишлар бўйича проректори Ж.Мелиқўзиев, Ўқув ва илмий ишлар бўйича проректори У.Ходжаев устоз ва ходимларнинг учрашуви бўлиб ўтди. Унда ҳозирги кунда диний билим юртида таҳсил олаётган талабаларни ҳар томонлама етук кадр қилиб тарбиялаш, ислом динининг тинчликпарварлик моҳиятини кенгроқ ёритиш, хориж ва анъанавий тажрибалардан кенг фойдаланиш бўйича фикр алмашдилар. Шунингдек, “Жаҳолатга қарши маърифат” билан курашиш ғоясининг аҳамияти каби бугунги куннинг бир қатор долзарб масалаларига ҳам алоҳида эътибор қаратилди. ТИИ матбуот котиби 584

Табрик Юртимизда аждодларимизнинг илмий-маънавий меросини ўрганиш, буюк ўтмишимизнинг шонли даврларини турли манбалар, қўлёзма асарлар асосида холис тадқиқ этиш ишлари борасида ХХ асрнинг сўнгги чорагида Ўзбекистонда йирик илмий мактаб яратилди. Ушбу илмий мактабнинг ривожланишида замонамизнинг таниқли олими, тарих фанлари доктори, профессор Убайдулла Уватовнинг хизматлари беқиёсдир.Бугун Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти жамоаси номидан Убайдулла Уватовни табаррук 80 ёши ҳамда Президентимизнинг юксак мукофоти – “Фидокорона хизматлари учун” ордени билан самимий билан муборакбод этар эканмиз, бу табрик замирида устознинг фазилати, меҳнати, ўз касби-ю, атрофдагиларга бўлган меҳри, малака­-маҳоратига чуқур эҳтиром ётади.Одамлар учун зарурлигингни англаб яшаш, амалга оширган эзгу ишларинг беиз кетмаслигига ишонч ҳосил қилиш, ҳар қандай инсоннинг эл-юрт, жамият олдидаги бурчини бажаришида ўз самарасини бериши муқаррар.У.Уватов 1940 йил 23 февралда Қашқадарё вилояти Ғузор туманида зиёли оиласида дунёда келади. Ёшлигидан илм-маърифатга илтилгани учун мактабда аъло баҳоларга ўқиб, барчанинг эътиборига сазовор бўлади. Ўқувчилар орасида аълочилиги, билимдонлиги, меҳнатсеварлиги билан ажралиб турган ёш Убайдуллани устозлари ҳам яхши кўрар эдилар ҳамда уни ҳар жиҳатдан қўллаб-қувватлаб пойтахтдаги олий даргоҳларда ўқишлиги учун оқ фотиҳа бердилар.У.Уватов 1958 йили Тошкент давлат шарқшунослик университетига ўқишга кириб, 1964 йили ушбу даргоҳни аъло баҳолар билан шарқшунос, араб-филолог мутахассислиги бўйича тугаллайди. У кейинги фаолиятида моҳир таржимон сифатида ўз салоҳиятини намоён этади ва турли йилларда Миср Араб Республикаси, Ироқ, Ливияда араб тили бўйича таржимонлик вазифасида ишлайди.Шунингдек, педагог сифатида Тошкент шаҳридаги 150-мактабда, Тошкент давлат шарқшунослик университетида ўқитувчилик қилиб, тезда кўплаб шогирдлар орттиради.1967-1970 йилларда У.Уватов ўз илмий салоҳиятини янада ошириш мақсадида Ўзбекистон Фанлар Академияси Шарқшунослик институтида аспирантурага ўқишга киради ҳамда кейин шу илмий даргоҳда илмий ходим сифатида фаолият олиб боради. У.Уватов илмий, педагог фаолият билан бирга, республикамизда диний соҳа ривожланишига ҳам салмоқли ҳисса қўшдилар. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Президент девони, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита, Имом Бухорий халқаро маркази, Халқаро Амир Темур жамғармаси, Халқаро Олтин Мерос хайрия жамғармаси, Тошкент ислом университети Манбалар хазинаси, Ўзбекистон маърифатпарварлар жамиятида раҳбарлик лавозимларида фаолият олиб бордилар. 2017 йилдан ҳозирга қадар Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази директори вазифасида ишлаб келмоқдалар. 2009 йили устоз У.Уватовнинг меҳнатлари ҳукуматимиз томонидан муносиб баҳоланиб, “Меҳнат шуҳрати” ордени билан мукофотландилар.Тарих фанлари доктори, профессор сифатида нафақат юртимизда, балки халқаро илмий жамоа орасида улкан обрў-эътиборга эга олим сифатида ном қозонган. Турли мавзуларни қамраб олган кўплаб китоблар, монографиялар, рисолалар, мақолалар, илмий тадқиқотлар муаллифи, бадиий ва ҳужжатли фильмлар ҳаммуаллифи ва илмий маслаҳатчисидир. Жумладан устоз Убайдулла Уватовнинг “Буюк донишманд”, “Ҳадис илмининг султони”, “Икки буюк донишманд”, “Буюк донишманд”, “Хоразмлик буюк аллома”, “Имом ал-Бухорий” (таржима асар), “Ўзбекистон – буюк алломалар юрти”, “Икки улуғ донишманд: машҳур муҳаддис Абу Исо Термизий ва улуғ мутафаккир Ал-Ҳаким Термизийнинг ҳаёт йўли” каби асарлари машҳурдир.У.Уватов илмий раҳбарлигида юртимизда кўплаб тадқиқотчилар етишиб чиқиб юртимиз илм-фани, манбашунослигига ўзларининг муносиб ҳиссаларини қўшиб келмоқдалар. Бугунги кунда ҳам юртимиздаги илмий-тадқиқот институтларида, илмий марказларида, ўқув даргоҳларида ёш тадқиқотчиларга ўзларининг маслаҳат ва тавсияларини бериб, аждодларимизнинг илмий-маънавий меросини ўрганишга камарбаста бўлиб турибдилар. Хусусан, кўп йиллар давомида Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институтида битирувчи талабаларнинг диплом ишлари ҳимоясида комиссия раҳбари сифатида фаолият олиб бориб, кўплаб ёш исломшунос мутахассисларнинг тадқиқот йўлига қадам қўйишида бош-қош бўлмоқдалар уларга ўзларининг қимматли маслаҳатларини аямасдан, таклиф ва тавсиялар бериб келмоқдалар. Шундай шодиёна дамларда инсон умрининг тарихга айланган...

Буюк инсонлар келажакка ибрат намунаси, шунингдек тарихнинг туб бурилиш нуқталарида, миллатни бирлаштирувчи, руҳан юксалтирувчи шахслар ҳисобланади. Ана шундай тарих ва келажак кўприги бўлган Мир Алишер Навоий ҳисобланади. Жорий йилнинг 24 февраль куни Тошкент ислом институтида шоир таваллудининг  579 йиллиги муносабати билан “Ҳазрат Алишер Навоий валиюллоҳ олим” мавзусида давра суҳбати ўтказилди. Тадбирда Навоийга атаб “Навоийдан чу топқайлар навое” ва “Арбаин” каби ёзган асарлар муаллифи Ҳасанхон Яҳё Абдулмажид қори ўзининг сермазмун маърузалари билан иштирок этди. Тадбир сўнггида талабаларни қизиқтирган саволларига атрофлича жавоб берди. Жумладан Ҳасанхон қори мутафаккир ҳақида қуйидагиларни айтиб ўтди. Алишер Навоий аввало бутун кучини мамлакатда тинчлик ва осойишталик ўрнатишга қаратди.     Шуни қувонч билан айтиш жоизки, Алишер Навоийнинг бой ва серқирра ижоди фақат ўзбек адабиётидагина эмас, балки жаҳон адабиётида ҳам салмоқли ўринга эга.     “Хамса” достони Навоий ижодининг дурдонаси саналади. Яна унинг “Тарихи мулуки Ажам”, “Мажолис ун- нафоис”(Тасаввуф ҳақида), “Муншаот”, “Мезон ул-авзон”, “Ҳолоти Паҳлавон Муҳаммад”, “Насоим ул-муҳаббат”(Тасаввуф ҳғақида),  “Девони Фоний”, “Лисон ут-тайр”, “Муҳокамат ул-луғатайн”(Атамалар), “Маҳбуб ул-қулуб”, “Назм ул-жавоҳир”, “Тарихи анбиё ва ҳукамо”, “Сирож ул-муслимин”, “Арбаин” каби бебаҳо асарлари мавжуд. Исломда мазкур асослар билан йўғирилган шеърият доимо ардоқланган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам жоҳилият шоирларининг шеърларидан айрим ҳикматли сўзларни маъқуллаб, мақтаганлар ва айрим саҳобаларни шеър айтишга ундаган холатлари ҳам бўлган. Саҳобаи киромларнинг ичида шоирлари ва шеър ёд олганлари ҳам кўп бўлган. Бир қатор мужтаҳид уламоларимизнинг девонлари ҳам бор. Мисол учун, мумтоз адабиётимизга назар соладиган бўлсак, уларнинг ҳам ушбу кўрсатмалар билан йўғирилганини кўрамиз. Улар асрлар оша кишиларни иймон-ибодатга, ҳалол-покликка, одоб-ахлоққа ундаб келди, динмиз таълимотларини кенг оммага етказишда катта ҳисса қўшди. Хулоса қилиб айтганда, сўзнинг инсонга, жамиятга таъсири катта. Бундан эзгулик йўлида, тақво-ибодат йўлида унумли фойдаланиш керак, аксинча йўл тутишдан сақланиш лозим. Зотан, шу сўз туфайли одамлар бир-бирларига дўст-душман бўлади. Биргина сўз бутун бошли давлатлар ўратасида ҳамкорликка ҳам, аёвсиз урушларга ҳам сабаб бўлиши мумкин. Кишиларни яхшиликка ундашда ҳам, ёмонликка чорлашда ҳам шу сўздан фойдаланилади. Бугунги ахборот юришларининг ҳам асосий қуроли шу сўз экани ҳеч кимга сир эмас. Зеро, Ҳазрат Навоий таъкидланларидек, Аллоҳ Ўзи бутун борлиқни биргина «Бўл!» деган сўз билан яратган. Сўзга бу қувватни У Зотнинг Ўзи берган. Шеър эса ана ўша сўзнинг тиғи қайралиб, сайқалланган шаклидир. Дарҳақиқат, Навоий асарлари халқимиз учун маънавий қувват ва юксалиш манбаи бўлди. ТИИ матбуот котиби 598

Дарҳақиқат, олим, устоз-мураббийларни улуғлаш ва эъзозлаш кишини камолотга, бахт ва ёруғ истиқболга элтиши шубҳасиз. Шу маънода, Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган ёшлар мураббийси Убайдулла Уватов ҳам олим, ҳам устоз ва мураббий сифатида ана шундай ҳурматга мушаррафдир. Ўзбекистон халқаро ислом академиясида бутун умрини илм-фанга бахшида қилган таниқли олим, тарих фанлари доктори, профессор Убайдулла Уватовнинг 80ёшлик юбилейи муносабати билан тантанали тадбир бўлиб ўтди. Олимнинг қутлуғ ёшга тўлиши муносабати билан ташкил этилган тадбирда мамлакатимиз давлат ва жамоат арбоблари, илм-фан ҳамда маданият ва санъат намояндалари, У.Уватовнинг яқинлари, шогирдлари ва талабарлар иштирок этди. Тадбирнинг кириш қисмида Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган ёшлар мураббийси Убайдулла Уватовнинг ҳаёти ва илмий-педагогик фаолияти, амалга оширган илмий тадқиқотлари ҳақида умумий маълумот берилди. Шундан сўнг Президентнинг Жамоат ва диний ташкилотлар билан ҳамкорлик масалалари бўйича маслаҳатчиси, Ўзбекистон халқаро ислом академияси ректори Рустам Собирович Қосимов олимнинг ибратли ҳаёт йўли ва у яратган манбашунослик илмий мактаби хусусида сўз юритиб, устозни муборак ёши билан самимий қутлади. Шу муносабат билан Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази директори Убайдулла Муродович Уватовни “Фидокорона хизматлари учун” ордени билан мукофотлаш тўғрисидаги Фармони қабул қилинганини тантанали эълон қилди. Мамлакатимизда ислом маданияти ва илм-фанини ривожлантириш, буюк аллома ва мутафаккирларимиз илмий меросини тадқиқ этиш ҳамда халқаро миқёсида кенг тарғиб этиш борасидаги кўп йиллик самарли меҳнати, жамиятда ижтимоий-маънавий муҳит барқарорлигини таъминлаш, миллий анъана ва қадриятларимизни мустаҳкамлаш ишига қўшган алоҳида ҳиссаси, чуқур билим ва юксак салоҳиятга эга мутахассисларни тайёрлаш, ёш авлодни она Ватанга садоқат ва аждодлар меросига ҳурмат руҳида тарбиялашдаги ибратли фаолияти ҳамда қутлуғ таваллудининг 80 йиллиги муносабати билан тақдирлаш ҳақидаги Фармон ўқиб эшиттирилди.       Юртбошимиз томонидан илм-фан, маданият ва маърифат аҳлига кўрсатилаётган ҳурматнинг яна бир яққол намунаси бўлган ушбу фармон барча зиёлилар кўнглини кўтариб, ёшларнинг илм-маърифатга ошно бўлишларига қувват бағишлади.  Олимнинг давлатимиз юксак мукофотига сазовор бўлгани ва қутлуғ ёши билан Дин ишлари бўйича қўмита, Ўзбекистон мусулмонлари идораси, Ўзбекистон Фанлар академияси, Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси маркази раҳбарлари, шунингдек, кўзга кўринган олимлар, давлат ва жамоат арбоблари, юбилярнинг яқинлари ва дўстлари сўзга чиқиб, унинг бой ҳаётий тажрибаси, қимматли илмий тадқиқотлари, ёшлар камолотига қўшаётган улкан ҳиссасини эътироф этган ҳолда, муборакбод этдилар. Ўзбекистон халқаро ислом академияси “Ziyo” медиа маркази томонидан тайёрланган Убайдулла Уватов ҳаёти ва илмий фаолиятига бағишланган ҳужжатли фильм намойиши ҳам олимнинг ҳаёт йўли ва илмий фаолияти хусусида талабаларга муҳим маълумотлар бергани билан аҳамиятли бўлди. Муборак ҳадиси шарифларда “Ал-у’ламау варисату-л-анбиё”, яъни, “Олимлар Пайғамбарларнинг меросхўрларидир”, деб таъкидланган. Буни ғазал мулкининг султони, буюк мутафаккир бобокалонимиз Алишер Навоий ҳазратлари ҳам қуйидагича назмга солгани маълум: Кишиким қилса олимларга таъзим, Андоқки қилур Пайғамбарга таъзим. Дарҳақиқат, олим, устоз-мураббийларни улуғлаш ва эъзозлаш кишини камолотга, бахт ва ёруғ истиқболга элтиши шубҳасиз. Шу маънода, Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган ёшлар мураббийси Убайдулла Уватов ҳам олим, ҳам устоз ва мураббий сифатида ана шундай ҳурматга мушаррафдир. Илмий-маърифий руҳда ўтган тадбир сўнгида республикамиздаги илм-маърифат ҳамда ижодий ташкилотлар, нуфузли олий таълим муассасаларида ҳам таниқли манбашунос олим, Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган ёшлар мураббийси Убайдулла Уватовнинг ҳаёти ва илмий-педагогик фаолиятига бағишланган тадбирларни давом эттириш таклифи билдирилди.   УБАЙДУЛЛА УВАТОВ 1940 йил 23 февралда Қашқадарё вилоятининг Ғузор туманида таваллуд топган. Она Ватанимиз тарих ва унинг дунё тамаддунига муносиб ҳисса қўшган улуғ алломалари маънавий меросини тадқиқ...

Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институтида Февраль ойи “Ҳадис ва мусталаҳул-ҳадис фанлари ойлиги” муносабати билан бугун барчага муҳим бўлган мавзуда илмий тадбир – давра суҳбати ташкил этилиб, унга “Ал-Азҳар” университетининг Самарқанддаги Ҳадис илми мактабида фаолият юритётган шайхлари жалб этилди. Улар Ал-Азҳар университети Магистратура бўлимининг Усулуд-дин кафедраси мудири, Ҳадис илми фанлари доктори, проф. Маҳмуд Абдуллоҳ Абдурраҳмон Абдулҳалим ҳамда Араб тили факультети Балоғат ва мунозара илми кафедраси мудири, Балоғат ва мунозара фанлари доктори профессор Али Саад Али Саад жаноблари бўладилар. Меҳмонлар дастиаввал, Тошкент ислом институтига ташриф буюриш олдидан Ҳазрати Имом Қаффол Шоший ва у зотнинг живорларида қўним топган улуғлар қабрларини зиёрат қилдилар. Сўнг ТИИнинг устоз ва талабаларига маъруза ва маҳорат дарслари ташкил этилди. Жумладан, АРМ биносида “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси устозлари ҳамда 1,2,3 курс талабаларига Ҳадис илми фанлари доктори, профессор Маҳмуд Абдуллоҳ Абдурраҳмон Абдулҳалим “Ҳадис ва мусталаҳул ҳадис фанларининг ривожланиш босқичлари” ва “Ҳадислар маъносини тўғри тушунишнинг аҳамияти” мавзусида давра суҳбати бўлиб ўтди. Тадбирни ТИИнинг катта ўқитувчиси Фахриддин Муҳаммадносир домла очиб бердилар, устоз ва талабаларга меҳмонни таништириб, давра суҳбат мавзусини айтиб, сўз навбатини меҳмонга бердилар. Меҳмон Ўзбекистонга илмий хизмат юзасидан сафар қилиб, Имом Бухорийнинг живорларида талабаларга ҳадис ва ҳадис илмлари ва бошқа фанлардан дарс бераётганидан, шунингдек, бу каби илмий ҳамкорликлардан мамнунлигини айтиб ўтди. Тошкент ислом институти устоз ва талабалари билан илмий учрашув ўзи учун катта аҳамият касб этиши, бундан бахтиёр эканини таъкидлади. Мавзулар борасида батафсил тўхталиб, айниқса, ҳадисларни тўғри тушунишда аввало, араб тилини чуқур ўрганиш зарурлиги, шунингдек, ҳадисларнинг ворид бўлиш муносабатларини билиш ҳал қилувчи нуқталардан бири экани ҳақида муфассал маълумотларни илмий мисоллар билан тушунтириб берди. Тадбир сўнгида савол-жавоб учун алоҳида вақт ажратилиб, талабалар ўзларига қизиқ бўлган илмий мавзулардаги саволларига батафсил жавоб олдилар. Жумладан, мазҳаб имомлари орасида Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳни ҳадис илмидаги тутган ўрни ҳқидаги саволга ҳам батафсил тўхталиб, у зотнинг ҳадис илмида тутган ўрни фиқҳ илмидаги мавқейидан кам эмаслигини илмий мисоллар билан исботлаб бердилар. Мутахассис шайхлардан унумли фойдаланиш мақсадида ТИИ мажлислар залида Балоғат ва мунозара фанлари доктори профессор Али Саад Али Саад Тиллар кафедраси устозлари ҳамда битирувчи курс талабаларига “Араб тилини ўқитиш услублари” мавзусида маҳорат дарси ўтиб бердилар. Маҳорат дарси шайх томонидан жуда қизиқарли ва баҳс-мунозараларга бой, савол-жавоб услубда – амалий маҳорат дарси ўлароқ – олиб борилди. Шунингдек, шайх Али Саад Али Саад “Таҳфизул-Қуръон” кафедра биносига ташриф буюриб, кафедра устоз ва талабаларига “Қуръони каримнинг илмий мўъжизалари” мавзусида сермазмун суҳбат қилиб бердилар. Талабалар тафсир илмини чуқур ўрганиш учун керакли мулоҳаза ва тавсиялар олдилар. Талабаларнинг илмий саволлари ўз навбатида шайхда ҳам ижобий таассуротлар қолдирди. “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси ўқитувчиси Баҳодиржон Баҳромжон ўғли 520