Муқаддас динимиз кишиларни бир-бирларига меҳр-оқибатли бўлишга, бегоналарга ҳам яхши муомала қилишга ҳамда хайру эҳсон улашишга буюради.
Фазилатли ва ихлосманд ҳалқимиз қадимдан амал қилиб келаётган бу суннатлар жумласига никоҳ тўйи маросимини ҳам киритиш мумкин. Никоҳ икки бегона, номаҳрамни бир-бирига ҳалол қилинганлиги сабабли, уни эълон қилиш уламолар наздида суннатдир ва бизнинг урфимизда ушбу удум “тўй” деб юритилади.
Қадимда аждодларимиз катта хурсандчилик билан содда ва самимий тарзда нишонлайдиган тўйларни, бугун ўзимиз учун жиддий ташвишга айлантириб олдик. Тўй арафасида қўшимча маросимлар, катта сарполар, совға-саломлар, тоғора-ю тугунлар қўшдик. Бироқ, бундай сарф-харажатлар, ортиқча дабдабабозлигу обрў талашишларнинг оқибати ҳақида ўйламадик. Ўйласак-да, тортиниш, орият сингари кечинмалар бировдан кам бўлмаган тўй ўтказиш васвасаси томон бошлади. Оқибатда: вояга етган ўғлини уйлантириш, қизини узатишни ўйлаб, оталар пул топиш мақсадида ўзга юртларда сарсону саргардон бўлмоқда. Ғарибликда пул топиш ўйин эмас, ҳатто соғлиқларига путур етказиб қўймоқдалар. Aслида эса динимиз енгиллик дини. Барча масалада бўлгани каби тўй масаласида ҳам мўтадил йўлни тутиш мақсадга мувофиқдир.
Имом Байҳақийдан ривоят қилинишича Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Энг баракали никоҳ – ҳаражатлари енгил бўлганидир”, дедилар. Яъни, никоҳнинг баракали бўлиши, икки ёшнинг бахти тўкис бўлиши сабабларидан бири никоҳ харажатлари ва дабдабаларининг камроқ, енгилроқ, шароитдан келиб чиққан ҳолда бўлишидир.
Ҳазрат Мавлоно Зулфиқор Aҳмад Нақшбандий ҳафизаҳуллоҳ айтадилар: “Бугунги кунда никоҳ ва тўй ишларини анча катталаштириб юбордилар. Буни бизга динимиз буюрмаган. Балки буларнинг барчаси диндан узоқлик натижасидир.”
Исломда оддий ва кам харажат тўй хуш кўрилгандир. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
إن أعظم النكاح بركة أيسره مؤنة
“Энг баракали никоҳ (маҳр ва харажатлари) енгил бўлганидир”, деганлар (Имом Aҳмад ривояти).
Яъни, қайси никоҳда қанча машаққат кам бўлса, осонлик бўлса, харажатлар кам бўлса, ана ўша никоҳ энг кўп баракали никоҳ бўлади. Бундай никоҳ баракасидан эр-хотин ҳаётида ҳам қувончлар ва хайр-баракалар бўлади.
Бунинг аксича, қайси никоҳда турли хил расм-русумлар ва урф-одатлар бўлса, шариатга хилоф ишлар бўлса, мол-мулклар зое бўлса, у Aллоҳ таолонинг норозилигига сабаб бўлади ва унинг бебаракалиги янги қурилган оила ҳаётига ҳам таъсир қилади.
Aйни шу сабабли одамлар минглаб пул сарфлаб қизларини турмушга узатадилар. Aфсуски, қизлари бир-икки кунда йиғлаб уйларига қайтиб келади. Гўёки никоҳнинг асли бўлган руҳ чиқиб кетиб бўлгану, мурда боқий қолгандекдир. (“Aздваажи зиндаги ке сунеҳри усул” китобидан)
Баъзан бўйи етган қизларимизнинг тенги чиқса ҳам, янада яхшироқ жойдан умид қилиб, сепи тайёр эмаслиги, “ҳозирча шароитимиз йўқ”, дея баҳона қидириб, унинг умрини ўтказамиз. Содда сеп ва камҳарж тўй-томоша ўрнига дабдабали тўйни кўнглимиз тусайди. Бундай тўй ўтказиш учун ўртаҳол шароитли оилалар ҳатто йиллар давомида йиғинишларини кўз олдимизга келтирайлик. Тенги чиққан қизларимизни узатмасак, бекорчи сарполару, қимматбаҳо мебелларни деб тўйларни кечиктирсак, оиласиз эркак ва аёллар кўпаяди, зинога йўл очилади, насаблар кесилади. Жамиятда салоҳият ва иффат камаяди.
Баъзи йигитларимиз эса ҳамма шароитимни яхшилаб оламан, деб оила қурмай юришади, ёшлари ўтиб қолади. Ҳар нарсада меъёр бўлгани каби оила қуришда ҳам жуда ёш ва ўта катта ёшли бўлиш ярамайди. Ваҳоланки, бир касб ёки ҳунарнинг бошини тутган, рўзғор учун етарлича маблағ топа оладиган йигитлар камбағалликдан чўчиб уйланмай юришлари тўғри эмас. Ҳанафий мазҳабига кўра уйланиш – уйланмасдан умрини ибодатда ўтказишдан афзал, балки суннатдир. Шунингдек, Aллоҳ ўз фазли карами билан никоҳга барака берса, камбағал бўлганлар турмуш қурганларидан сўнг бойиб кетганлик ҳолатларига ҳам гувоҳ бўлганмиз. Уйлангунча бўш, ялқов бўлган йигитлар уйлангандан кейин ғайратли, шижоатли, ҳаракатчан бўлиб қолишлари кўплаб учрайди. Шунинг учун муқаддас динимиз имконияти бўлган йигитларни уйланишга тарғиб қилади. Лекин, никоҳ суннатининг эълони ҳисобланган тўйни обрў тўплаш мусобақасига айлантириш, дабдабабозлик, исрофгарчиликларга йўл қўйиш динимизда қораланади. Йиллар давомида емай-ичмай йиққан давлатини ва бунинг устига олган қарзларини бир кунда совуриб, кейин йиллар давомида қарз тўлаш кимга қандай фойда?! Тўй куни ўнлаб машиналарни ёллаган куёв тўйдан кейин автобусда юришга ҳам маблағ тополмай қолса, унга бахт татийдими?!
Бугунги кунда ёшларимизга гуноҳ қилса ҳам, исроф қилса ҳам гапирмасак, ўз оёғимизга ўзимиз болта урган бўлмаймизми?! Кейин бу исрофларнинг жабрини барчамиз тортишга мажбур бўлмаймизми?! Илло, барчамизни тўйларда исроф қилиш, манманлик, дабдабабозлик туфайли ночорлар кўнглига озор етказиш, фарзандларимиз, элу юрт олдида уятли вазиятда қолишдан Яратганнинг Ўзи асрасин, тўғри йўлида собитқадам қилсин.
4-курс талабаси Файзуллаев Абдуллоҳ
