Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти устоз ва талабалари Самарқанд шаҳридаги муқаддас қадамжоларни зиёрат қилиш асносида Республикада ягона бўлган Ҳадис илми мактабини ҳам зиёрат қилдилар. Ҳадис илми мактаби ректори Олимхон домла Юсупов устоз ва талабаларга ўқув даргоҳидаги яратилган шароитлар, кутубхона, ўқув хоналари, спорт зал ва бошқаларни бирма-бир таништирдилар. Талабалар Ҳадис илми мактаби билан танишар эканлар бу ерда талабалар учун яратилган барча шароитлардан мамнун бўлдилар. Шунингдек, Тошкент ислом институти “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси устозлари Ҳадис илми мактаби раҳбари ва устозлари билан учрашиб, икки олийгоҳ ўртасида келажакда олиб бориладиган илмий ҳамкорликни йўлга қўйиш ҳақида маслаҳатлашдилар. Зиёрат сўнгида Ҳадис илми мактаби Ахборот-ресурс марказига Тошкент ислом институти томонидан китоблар ва эсдалик совғалари ҳадя қилинди. “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси” кабинет мудири Ю.Абдураҳимов   1 006

Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти ёш авлодни буюк аждодларга муносиб ворис этиб тарбиялашни илк очилган кунидан ўзининг бош мақсади қилиб белгилаган ва ҳамиша бу йўлга бор куч-ғайратини, илму  иқтидорини сафарбар этиб келмоқда. Шу мақсад йўлида Муфтий ҳазратлари бошчилигида бир неча йиллардан буён буюк аждодларимиз Имом Бухорий, Имом Термизий, Бурҳониддин Марғиноний, Абул-Муъин Насафий, Абул-Баракот Насафий ва Имом Таҳовий каби алломаларнинг китобларини тўлиқ ўқиб, қадимги Бухоро ва Самарқанд илмий мактабларининг муборак одатлари бўлган “Хатмул-кутуб” анъанасини жонлантириш йўлга қўйилган. Шу мақсадда жорий йилнинг ўн бешинчи сентябрь куни Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти устоз ва талабалари Самарқанд вилоятига илмий сафар уюштириб, унда Ўзбекистон мусулмонлари идораси Самарқанд вилояти вакили, бош имом-хатиби Зайниддин Эшонқулов бошчилигида Имом Бухорий ҳазратларининг мақбараларини зиёрат қилдилар. Зиёрат чоғида талабалар томонидан ўқилган хатми Қуръонлар у зотнинг руҳларига шунингдек, ушбу диёрдан ўтган алломалар, олиму фузалоларнинг руҳи-покларига бахшида қилинди. Шу билан бирга бу жойларни шундай гўзал маскан кўринишга келишига сабабчи бўлган марҳум Биринчи Президентимиз И.Каримовнинг ҳақига, юртимиз келажаги бунданда тараққий этишини сўраб дуои хайрлар қилинди. Зиёрат асносида талабалар устозлар бошчилигида Имом Бухорий хазратларининг живорларида бебаҳо асарлари “Саҳиҳи Бухорий”нинг Имом Бухорийгача бўлган муттасил санади ўқилиб, китобнинг биринчи ҳадиси табаррукан ўқилди. Тошкент ислом институти раҳбарияти ҳамда устоз ва талабалари зиёрат асносида кўрсатган самимий хизматлари ва чексиз эҳтиромлари учун Ўзбекистон мусулмонлари идораси Самарқанд вилояти вакили, бош имом-хатиби Зайниддин домла Эшонқулов ҳамда Ҳадис илми мактаби ректори Олимхон домла Юсуповга ўзларининг чуқур миннатдорчиликларини билдирадилар. “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси” ўқитувчиси М.Ходжаев   464

Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси” ўқитувчилари ва институт талабалари Самарқанд шаҳрида ташкил этилган Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази, Ҳадис илми мактаби фаолияти ҳамда яратилган шарт-шароитлар билан танишиш мақсадида жорий йилнинг 15 сентябр куни Самарқанд вилоятига сафар уюштиришди. Сафар давомида Тошкент ислом институти “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси” мудири Б.Азамов, катта ўқитувчиси Ф.Маманосиров, кафедра ўқитувчилари М.Джангиров, Ф.Хомидов. О.Хошимов, Р.Махсумхонов, Ю.Абдураҳимов ҳамда М.Ходжаевлар Самарқанд шаҳридаги табаррук қадамжоларни зиёрат қилиб, ўтганлар руҳига дуойи хайрлар қилинди. “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси” кабинет мудири Ю.Абдураҳимов   537

11 сентябрь куни “Тараққиёт стратегияси” марказида “Ўзбекистонда Республикасида ислом молиясини ривожлантириш истиқболлари” мавзусида давра суҳбати ташкил этилди. Ушбу давра суҳбатига Ўзбекистон Республикаси Сенати раисининг биринчи ўринбосари Содиқ Сафоев ташриф буюрди. Шунингдек, сермазмун ва баҳс-мунозарага бой бўлган давра суҳбатида Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Тараққиёт Дастури (БМТТД), Ислом тараққиёт банки, Савдо-саноат палатаси, тижорат банклар, таълим муассасалари ва тадбиркорлар вакиллари, ҳамда Туркия ва Малайзиядан ташриф буюрган ислом молияси бўйича мутахассислар иштирок этдилар. Ўз кириш сўзида Содиқ Сафоев қуйидагиларни айтди: “Ислом молияси бу бутун дунёда тараққий топаётган ва юқори суръатларда ривожланиб келаётган молия соҳларидан бири. Лекин биз шуни тан олишимиз керакки, Ўзбекистонда бу борада Ўзбекистонда амалий қадамлар ташлангани йўқ. Ваҳолангки, ҳукумат томонидан бу соҳанинг муҳимлиги ва ундан унумли фойдаланиш, ривожлантириш ишларини бошлаш тўғрисидаги қарор қабул қилинган ва барча давлат идораларга етказилган эди. Бундаги асосий масала – ҳозирда мавжуд банкларда ислом молияси дарчалари ёки алоҳида ислом банкларини таъсис этиш ҳуқуқий-норматив ҳужжатлар базасини такомиллаштиришни тақозо этади. Бугунги кунда 70 давлатда 300 га яқин ислом банклари ва 200 га яқин ислом молияси дарчалари фаолият олиб бормоқда. Ислом молияси институтларининг активлари 2,5 триллион АҚШ доллари миқдорида баҳоланади ўртача йиллик ўсиш суръати бошқа соҳалардан анча баланд бўлиб 10-12% ташкил қилмоқда. Бугунги кунда хорижий мамлакатлар, хусусан Буюк Британия, Малайзия, Қозоғистон, Қирғизистон, Туркия ва бошқа мамлакатларнинг тажрибасини ўрганиш бу борада авваламбор қонунчиликни ташкил қилиш соҳанинг Ўзбекистондаги ривожи учун энг муҳим масала эканлиги кўрсатмоқда. Шунинг учун бугунги тадбирга йиғилдик, мақсадимиз хорижий ва маҳаллий мутахассисларнинг фикрини билиш, бу йўналишдаги тегишли қадамларни белгилаш ва парламентга ўз тавсия ва таклифларимизни беришдан иборатдир”. Давра суҳбатида БМТТД халқаро экспертлари Барқарор Ривожланиш Мақсадлари (БРМ) ва ислом молиясининг мақсадлари жуда ҳамоҳанг эканлиги, ислом молияси асослари жамият аъзоларининг турли қатламларини қамраб олиши ва ривожланишга йўналтирилганлиги таъкидланди. Ислом молиясида барча амалиётлар мавжуд активларга асосланган бўлиши шартлиги, унинг реал тармоқ лойиҳаларини амалга оширишга хизмат қилишига урғу берилди. Маълумки, БРМ доирасида 2030 йилгача ўта қашшоқлик ва очликка барҳам бериш, тоза сув ва санитария, соғлик ва фаровонлик, арзон ва тоза энергия билан таъминлаш, сифатли таълим бериш, муносиб иш ўринлари яратиш ва иқтисодий ўсишга эришиш кўзда тутилган. Бунда ислом молиясининг ижтимоий ҳимоя воситалари бўлмиш – закот, вақф ва садақа механизмларининг борлиги қўл келиши ва шу сабабли БМТТД билан самарали ҳамкорликни янада кучайтириш мумкин. Мисол учун бундай ҳамкорлик Индонезияда жуда яхши йўлга қўйилган. Туркиялик мутахассис Ниҳат Гумушнинг Ўзбекистон аҳолиси сони ва ундаги мусулмонлар улуши, ялпи ички маҳсулоти ва бошқа ижтимоий-иқтисодий кўрсаткичлар асосидаги ҳисоб-китобларига кўра Ўзбекистонда бир йилда 500 миллион – 1,5 миллиард АҚШ доллари миқдорида закот йиғилиши мумкин экан (дунё бўйича барча мусулмонлар закотларини тўлиқ берганларида эса бир йилда тахминан 500 миллиард – 1 триллион АҚШ доллари йиғилган бўлар, ушбу маблағлар самарали тасарруф этилганда эса мусулмонлар яшайдиган давлатларда қашшоқлик, очлик, санитария, таълимдаги муаммолар тўлиқ ҳал этилган бўлар экан). Шунингдек, Оролбўйи аҳолиси муаммоларини ҳал қилишда ҳам ислом молиясидан фойдаланиш мумкинлиги айтиб ўтилди. Молия вазири ўринбосари Одилбек Исаков ҳозирда Ўзбекистон ҳукумати томонидан ислом молияси қимматли қоғозлари – сукук чиқариш доирасида хорижий давлатлар тажрибаси ўрганилаётганлигини айтиб ўтди. Хусусан, Одилбек Исаковнинг ўзи Туркия, Саудия Арабистони ва бошқа давлатларда сукук чиқариш жараёнида бевосита қатнашганлиги ва ушбу амалиёт билан...

Шайх Муфтий Муҳаммад Тақий Усмоний ҳафизаҳуллоҳ айтадилар: Шайхул ҳадис Мавлоно Муҳаммад Закариё раҳимаҳуллоҳ ӯз воқеаларини ёзадилар: Биз ҳадис даврасида ӯқиганимизда мен шундай қарор қилдим-ки, ин ша Аллоҳ бирон бир ҳадисни устозсиз ӯқимайман ва дарсга аҳамият бераман, токи бирон дарс ёки ҳадиснинг бирон қисми ӯтиб кетмасин. Менинг дӯстим Мавлавий Ҳасан Аҳмад ҳам шундай аҳд қилган эдилар. Лекин маълумки, ҳадис давралари баъзи вақтлар тӯрт ёки беш соатлаб давомли тарзда ӯқиб ӯтирилади. Инсонмиз, орада баъзи табиий эҳтиёжлар ҳам юзага келади. Баъзи вақтлар таҳорат янгилашга эҳтиёж сезилади. Агар таҳорат қилганда орада икки, тӯрт ҳадис ӯқилса, унда мақсад ҳосил бӯлмайди. Айтадиларки: Мен дӯстим билан шундай келишиб олдик, менга янги таҳорат қилишга зарурат юзага келса, ӯшанда мен сизга ишора қиламан ва сиз шундай қиласизки, мен туриб кетган вақтимда сиз устозга бирон савол бериб оласиз, натижада устоз унга жавоб беришлари лозим бӯлади. Агар у жавоб тезда тугаса, яна шундай савол қиласиз, токи менинг таҳоратимга қанча вақт ӯтиши у савол жавоб билан ӯтсин. Вақтики, мен қайтиб келганимдан сӯнг ҳадис бошлансин. Айтадиларки, биз келишганимиздек иш тутардик: Дӯстимга таҳорат қилиш зарурати юзага келса, у менга ишора қиларди, мен устозга бир савол бераман, устоз у саволга жавоб беришларига тӯғри келарди, унгача дӯстим таҳорат қилиб келарди. Анчагача иккаламиз шундай давом этдик. Бир неча кундан кийин устоз бу нарса бизни килишувимиз эканлигини тушуниб қолдилар. Бир куни шундай бӯлдики, дӯстим Мавлавий Аҳмадга таҳорат қилиш зарурати юзага келди. У киши менга ишора қилдилар ва туриб кета бошлаганларида мен устозга савол бердим: Ҳазрат, сиз айтган эдингизки, Аллома Ибни Ҳумомнинг бир сӯзларига кӯзим тушди, унда бу мушкила бор. Устоз айтдиларки, тақсир, Аллома ибни Ҳумомни тинч қӯйинг, сизни дӯстингиз таҳорат қилиб келгунича мен тӯхтаб тураман. Мени бошимни нега беҳуда оғритасиз. Мавлоно Муҳаммад Закариё айтадиларки, лекин шунинг натижасида тӯлиқ ҳадис даврасида, алҳамдулиллаҳ, китобнинг бирон ҳадиси устозсиз ӯқилмади. Ҳадисга муҳаббат ва иштиёқ туфайли у зотлар “Шайхул ҳадис“ бӯлдилар. Уларнинг файзларидан ҳозиргача дунё баҳраманд. “Инъомул Борий – Дуруси Бухорийи Шарийф“ китобидан. Урду тилидан 3- курс талабаси Одинаев Нодирбек таржимаси. 469