Siyrat olami borasida eng mashhur ulamolar haqida gap ketar ekan, Ibn Ishoq va Ibn Hishom rahmatullohi alayh nomlari zikr qilinadi. Bu buyuk shaxslardan keyin yuzaga chiqqan siyrat ulamolari deyarli barchalari shu ikki shaxsning keltirgan ma’lumotlariga suyanishadi. Siyrat ulamolari o’z uslublarini muhaddislar uslubidek tuzishgan. Ular Rosuli Akram sollallohu alayhi vasallamning hayotlariga tegishli xabarlarni, Rosulni ko’rgan va eshitgan sahobalardan rivoyat qilgan roviylar silsilasiga suyangan holda to’plashgan. Oldingi siyrat kitoblarida har bir ma’lumotning roviylari sanadi bilan keltirilgan. Avvallari, siyratga aloqador ma’lumotlarni iloji boricha to’liq jamlashga etibor qaratilgan. Hattoki siyratga oid kitoblarga sharhlar ham yozishgan. Keyinchalik, rivoyatlarning quvvati ma’lum bo’lgach, talabalarga oson bo’lsin deb roviylar silsilasini to’liq zikr qilishdan chetlanishgan. Roviylar silsilasini o’rniga sahobani zikr qilish bilan kifoyalanishgan. Vaqt o’tib, aksar insonlarning mashg’ulotlari ko’payib, mufassal kitoblarni o’qishga imkoniyatlari bo’lmagach, muxtasar siyrat asarlari paydo bo’lgan. Maqsad, mo’min-musulmonlarga sevikli payg’ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning hayotlari haqida xabar berishdir. Har bir davrning, har bir musulmon o’lkasining o’ziga xos siyrat ulamolari bo’lishadi. O’z zamonasining yetuk olimi Muhammad G’azzoliy ham nabaviy siyratga oid “Fiqhu Siyra” asarini yozgan. Bu asar siyratga tegishli ma’lumotlarni chuqur tahlil qilib, ulardan kelib chiqadigan ibratlar, hukmlar va hikmatlarga alohida e’tibor beriladi. Siyrat dunyosida juda ko’plab olimlar yashab, unda ko’plab kitoblarni yozib ketishgan. Ibn Ishoq, Ibn Hishom, Tabari, Ibn Sad kabi olimlar bu yo’lda ilk poydevorlarni qo’ygan bo’lishsa, Muhammad G’azzoliy bu boy merosga zamonaviy ruh, tafakkur va ijtimoiy sezgirlik olib kirdi. Uning “Fiqhu Siyra” asari oddiy voqealarni jamlagan tarixiy xronologiya emas. Bu- tafakkurga chorlovchi, saboq beruvchi va hozirgi musulmon uchun yo’l ko’rsatuvchi bir asardir. Bu asarining mazmuni, voqealar orqali odob-axloq, siyosat, jamiyat boshqaruvi borasida ma’lumotlar olish va zamonaviy muammolarga ham islomiy nuqtayi nazaridan javoblarni topishimiz mumki. Uning siyrati tafsirga yaqin, har bir urush, har bir qaror, har bir suhbatda iymon va sabr yotganini ochiqarib beradi. G’azzoliyning asari, zamonaviy, siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy holatlar bilan aloqador. Masalan, musulmon jamiyatidagi bo’linishlar, kuchsiz boshqaruv, adolat yo’qotilishi kabi muammolarni Rosululloh sollallohu alayhi vasallamning rahbarliklari bilan solishtiradi. Bu yondashuv Ibn Sa’d yoki Imom Tabari asarlarida yo’q balki ular tarixiy ketma ketlikka sodiq qolishgan. G’azzoliy esa o’quvchini o’sha tarix ichiga kirgizib, hozirgi holat bilan qiyos qilishga undaydi. G’azzoliyning yozuv uslubi sodda, ammo chuqur. U o’quvchini mantiqan ham hissan jonlantiradi. Uning har bir sahifasi “Musulmon bugun qanday yashashi kerak?” degan savolni kitobxoniga uyg’otadi. G’azzoliy asarni tarix sifatida emas, balki shariat qoidalari va tarbiya mezoni bilan birga ko’rib chiqadi. Mana shu jihat bilan boshqa siyrat ulamolaridan ajralib turadi. “Fiqhu siyra” asaridan bir voqeani olsak, uni G’azzoliy tahlillari bilan ko’rib chiqsak. Masalan, “Toif voqeasi”ni qisqacha bayon qilsak, hijratdan oldin, Muhammad sollallohu alayhi vasallam Makkada qiynalib, quraysh zulmlaridan qutilish va da’vatni kengaytirish maqsadida Toif shahriga yo’l olgandilar. U yerda Saqif qabilasining obro’li kishilaridan yordam so’radilar, ammo ular u zotni mensimay, istehzo qildi, hatto shahar bolalarini u zotga qayirib, tosh ottirdi. Rosululloh sollallohu alayhi vasallam esa jarohatlari bilan ezilgan holda, bo’g’ bo’stonda panoh topdilar. Muhammad G’azzoliy uchun voqea shunchaki bir rad etilgan da’vat emas, chuqur saboqlar, iymon mustahkamligi va da’vat namunasidir. G’azzoliy bu voqeani musulmonlar boshiga keladigan sinovlarning eng og’iri sifatida sharhlaydi. Unga ko’ra, Rosuli akram Toifda...

Dinimizda har bir narsalarda alohida etibor qaratilganidek ibodatning durust bo‘lishi uchun shart bo‘lgan poklikka ham katta etibor qaratilgan.Bizning buyuk bobokalonimiz bo‘lgan amirulmuminin Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil Buxoriy rohimahulloh ham “al-Jome as-Sahih” kitobida alohida nazar qilib bir kitobni u haqida ajratdi va sahih hadislarni keltirdi. “Tahorat kitobi”da imom Buxoriy rohimahulloh jami yetmish beshta bob keltirganlar. Ulardan tashqari uchta bobga nom bermay keltirganlar. Ular quyidagilar: Birinchi- “Uylarda qazoyi xojat qilish haqidagi bob”dan so‘ng keltirdib, dalil uchun shayxlari Ya’qub ibn Ibrohim rohimahullohdan mutassil sanad bilan Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qiladi: “Bir kuni uyimiznig tepasiga chiqqan edim. Shunda Rosululloh sollallohu alayhi vasallamning Baytul Maqdisga qarab ikki g‘isht ustida qazoyi xojat qilayotganlarini ko‘rdim”[1].dedi. Abu Zar Hiraviy, Asiliy va Abul Vaqtlarning rivoyatida “Bob” kalimasi tushib qolgan. Hofiz ibn Hajar rohimahulloh aytadi: “Ya’qub u Duraqiydir, sanadda kelgan uning shayxi Yazid esa Ibn Horundir huddi Abu Zarr va Asiliylarning rivoyatiga kelganidek. Uning bu sanadda kelgan ustozi Yahyo esa u Ibn Sai’d Ansoriy bo‘lib avvalroq “Ikki g‘ishtni ustida qazoyi xojat qilish bobi”da  imom Molik ham ushbu hadisni shu zottan rivoyat qilgandi”[2].deydi. Anvarshoh Kashmiriy: “Buxoriy rohimahulloh yuqoridagi bino va devordan istisno qilib bu yerda ushbu hadisga qiyos qilib tarjama keltirdi ko‘plarning zehniga “Bu hadisga tarjama keltirmadi” degan o‘ykelmasin. Chunki musannif bu hadisga avvalgisini tarjama qildi va uni keltirgani uchun bu hadisni ham avvalgi tarjamani ichiga kirgizib yubordi”[3].deydi. Hofiz Qastalloniy rohimahulloh: “Baytul Maqdisga qarab, degan lafz Yahyo Ansoriy rohimahullohning rivoyatlarida kelmagan, balki uni o‘rniga “Qiblaga orqa qilib” degan lafz kelgan va Ubaydullohning rivoyatida ham shunday. Bunday bo‘lishining sababi Madinada turib Shomga yuzlanishdan Qiblaga orqa qilish kelib chiqadi. Ubaydullohning rivoyatida esa buni ochiqlash va ta’kidlash uchun zikr qilingan. Bu hadisda “Baytul Maqdisga yuzlanib” degan jumla bilan keltirdi, avvalgi hadisda esa “Shomga yuzlanib” degan jumlani keltirgandi, lafzlar turlicha bo‘lsa ham ma’no birliga uchun”[4]. Hadisni bu yerda keltirishdan imom Buxoriy rohimahullohning maqsadi uyning ichida  hojatxona qilish joizligini bildirishdir. Hojatda o‘tirganda qiblaga yuzlanish yoki orqa qilib o‘tirish haqidagi bahslar esa yuqorida aytib o‘tildi[5]. Ikkinchi- “Odamlarning tahorat suvidan ortganini ishlatish haqidagi bob”dan keyin keltirdilar. Imom Qastalloniy: “Bu yerdagi“باب” kalimasi tanvinli, Mustamliyning rivoyatida kelganidek tarjamasiz va bobning o‘zi ham ko‘pchilikning rivoyatida yo‘q va bu hadis avvalgi bobdagi oxirgi hadis orasini ajratishmagan   U yerda ustozlari Abdurrahmon ibn Yunus rohimahullohning sanadi ila Soib ibn Yazid roziayallohu anhudan rivoyat qiladi: “Xolam meni Nabiy sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga olib borib: “Ey Allohning Rosuli, singlimning o‘g‘li dardman”, dedi. Shunda u zot boshimni siladilar va menga baraka so‘rab duo qildilar. Keyin tahorat qildilar . Men tahorat suvlaridan ichdim. So‘ngra u zotning orqalarida turdim va ikki kuraklari o‘rtasida o‘tovning tugmasiga o‘xshagan nubuvvat muhrini ko‘rdim”.degan hadisni keltirdilar. Qastalloniy aytadi: “Sanadda imom Buxoriyning shayxlari Abdurrahmon ibn Yunus keldi u Hofizlardan biri Abu Muslim Bag‘dodiy Sufyon ibn Uyayna va boshqalarga imlo qilgan Mustamliydir 224-hijriyda to‘satdan vafot etgan.Hotim ibn Ismoil esa Ko‘fiy va Madinaga ko‘chib kelgan hamda u yerda Horun ar-Rashidning xalifalik davrida 186-hijriyda vafot topgan. Ja’d esa aksarlarning rivoyatida Jai’d bo‘lib tasg‘ir siyg‘asida kelgan va bu mashhurroqdir, u ibn Abdurrahmon ibn Avs Madaniy Kindiydir. Soib ibn Yazid roziyallohu anhu kichik sahobalardan yetti yoshida...

Vakolat (الوكالة) Islom huquqida muhim o‘rin tutadi va kundalik hayotda, tijoratda, yuridik hamda ijtimoiy munosabatlarda keng qo‘llaniladi. Hanafiy mazhabi asosida vakolat shaxsning boshqa bir shaxsga o‘z nomidan ish yuritish yoki huquqiy harakatlarni amalga oshirish vakolatini berishidir. Zamonaviy davrda vakolatning turlari ortib, elektron va raqamli shakllar ham yuzaga keldi. Ushbu maqolada vakolatning shar’iy asoslari, Hanafiy mazhabi talablari va zamonaviy turlari ilmiy-nazariy jihatdan tahlil qilinadi. Vakolatning shar’iy asoslari Qur’on va Sunnatdagi dalillar Vakolat masalasi Qur’on va hadisda mustahkam asosga ega. Alloh taolo aytadi: “Ey iymon keltirganlar! Birortangizga o’lim kelganda-vasiyat qilar chog’ida o’zingizdan bo’lgan ikki adolatli kishi agar yer yuzida safardalik chog’ingizda o’lim musibati yetsa o’zgalardan ikki kishi o’rtangizda guvoh bo’lsin.” (Moida surasi, 106-oyat) Bu oyatda vasiyat qilish va guvohlarni jalb qilishda vakolat zarurati nazarda tutilgan. Shuningdek, Payg‘ambarimiz Muhammad (s.a.v.) vakolatni amalda qo‘llaganlar. “Nabiy (s.a.v.) Urvani qo‘y sotib olish uchun vakil qildilar.” (Imom Buxoriy rivoyati) Sahobalarning amaliyoti Abdulloh ibn Mas’ud (r.a.) biror mulkni boshqarish uchun vakil tayinlaganlari rivoyat qilingan. Bu kabi misollar vakolatning sahobalar davrida ham qo‘llanilganligini ko‘rsatadi. Hanafiy mazhabida vakolat tushunchasi Hanafiy ulamolari vakolatni shariatga muvofiq va halol ishlarni amalga oshirish uchun tayinlangan vakil orqali bajariladigan huquqiy harakat sifatida ta’riflaydilar. Hanafiy mazhabi vakolatni quyidagi jihatlar bilan izohlaydi: Vakil qiluvchi (مُوَكِّل) va vakil (وَكِيل) aqli raso va balog‘atga yetgan bo‘lishi lozim. Vakolat berilayotgan ish shar’an joiz bo‘lishi kerak. Vakolat aniq va tushunarli bo‘lishi zarur. Vakolatning asosiy turlari (Hanafiy mazhabiga ko‘ra): Umumiy vakolat (وكالة عامة): Barcha ishlarni o‘z ichiga oladi. Xususiy vakolat (وكالة خاصة): Faqat muayyan vazifani bajarish uchun. III. Zamonaviy vakolat turlari va fiqhiy masalalar Tijoratda vakolat Vakolatning zamonaviy tijoratdagi ahamiyati ortib bormoqda. Bank va moliya institutlarida vakolatnomalar orqali muomala ishlari amalga oshiriladi. Hanafiy ulamolari bunday vakolatlarni shar’iy jihatdan maqbul deb hisoblaydilar, agar ular halol va adolatli bo‘lsa. Fatvo: Dorul Uluum Devbandning fatvosiga ko‘ra, bank vakolatlari joizdir, agar ular ribo va qimor kabi harom ishlarni o‘z ichiga olmasa. Elektron va raqamli vakolat Zamonaviy davrda elektron imzo va raqamli vakolatlar keng tarqaldi. Hanafiy ulamolari bu masalada ehtiyotkorlikka chaqiradilar. Elektron vakolatlar ishonchlilik va halollik talablarini qondirsa, shar’an maqbul hisoblanadi. Dalil: Imom Abu Hanifa (r.a.)ning fikricha, hujjatlar va guvohlik ishonchli bo‘lsa, vakolat joizdir. Yuridik va notarial vakolatlar Notarial vakolatlar huquqiy jihatdan shartnoma tuzish yoki meros masalalarida keng qo‘llaniladi. Shar’iy jihatdan notarial vakolat, agar qonuniy asosga ega va shar’iy qoidalarga zid bo‘lmasa, joizdir. Siyosiy va ijtimoiy vakolatlar Saylov vakolatlari va davlat vakolatlari zamonaviy dunyoda muhim ahamiyat kasb etadi. Islomda vakolatni suiiste’mol qilish qattiq qoralanadi: “Alloh sizga omonatlarni o‘z egalariga topshirishni amr etadi.” (Niso surasi, 58-oyat) Vakolatning suiiste’moli va shar’iy halollik Zamonaviy dunyoda vakolatlarni suiiste’mol qilish holatlari ko‘p uchraydi. Vakolatni adolat va halollik asosida amalga oshirish lozim. Hanafiy ulamolari vakolat bilan bog‘liq muammolarni hal qilishda halollik va ishonchni asosiy tamoyil sifatida belgilaydilar. Vakolat, xoh an’anaviy, xoh zamonaviy shaklda bo‘lsin, shar’iy jihatdan joizdir, agar u halollik, adolat va ishonch asosida amalga oshirilsa. Zamonaviy texnologiyalar va tijorat usullari rivojlangan sari, elektron va raqamli vakolat turlari ham dolzarb masalaga aylanmoqda. 401 – guruh talabasi Abdulvahhobov Orifjon 137

عَنْ إِسْمَاعِيلَ قَالَ: حَدَّثَنِي مَالِكٌ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي طَلْحَةَ أَنَّ أَبَا مُرَّةَ مَوْلَى عُقَيْلِ بْنِ أَبِي طَالِبٍ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِي وَاقِدٍ اللَّيْثِيِّ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَيْنَمَا هُوَ جَالِسٌ فِي المَسْجِدِ وَالنَّاسُ مَعَهُ إِذْ أَقْبَلَ ثَلَاثَةُ نَفَرٍ فَأَقْبَلَ اثْنَانِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَذَهَبَ وَاحِدٌ قَالَ: فَوَقَفَا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَأَمَّا أَحَدُهُمَا فَرَأَى فُرْجَةً فِي الحَلْقَةِ فَجَلَسَ فِيهَا، وَأَمَّا الآخَرُ فَجَلَسَ خَلْفَهُمْ، وَأَمَّا الثَّالِثُ فَأَدْبَرَ ذَاهِبًا، فَلَمَّا فَرَغَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «أَلَا أُخْبِرُكُمْ عَنِ النَّفَرِ الثَّلَاثَةِ؟ أَمَّا أَحَدُهُمْ فَآوَى إِلَى اللَّهِ فَآوَاهُ اللَّهُ، وَأَمَّا الآخَرُ فَاسْتَحْيَا فَاسْتَحْيَا اللَّهُ مِنْهُ، وَأَمَّا الآخَرُ فَأَعْرَضَ فَأَعْرَضَ اللَّهُ عَنْهُ».  Abu Voqid al-Laysiydan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam masjidda o‘tirgan edilar, odamlar u zot bilan birga edilar. Shu payt uch kishi keldi. Ularning ikkitasi Rasululloh sollallohu alayhi va sallamga yaqinlashdi, biri esa ketdi. U ikkitasi Rasululloh huzuriga kelib to‘xtashdi. Ulardan biri halqada bo‘sh joyni ko‘rib, o‘sha joyga o‘tirdi. Ikkinchisi orqaroqqa o‘tirdi. Uchinchisi esa yuz o‘girib ketdi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam ishlarini tugatgach, dedilar: “Sizlarga bu uch kishi haqida xabar berayinmi? Ulardan biri Allohning huzuriga intildi – Alloh uni panohiga oldi. Ikkinchisi uyaldi – Alloh undan hayo qildi. Uchinchisi yuz o‘girdi – Alloh undan yuz o‘girdi.” Islomda ilm majlislari Allohning eng sevimli bandalaridan bo‘lish yo‘lida muhim manba hisoblanadi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam ilmlarni faqat bilim emas, balki Allohga yaqinlik manbai sifatida o‘rgatganlar. Yuqoridagi hadis bu haqiqatning yorqin namunasi hisoblanadi. Hadis voqeiy tarzda uchta kishining masjidga kirib kelishi bilan bog‘liq. Bu voqea orqali quyidagi ijtimoiy-axloqiy saboqlar olinadi: Ilmiy majlisda faol qatnashish savobdir. Halqaga kirib o‘tirgan kishi Allohning panohiga erishdi. Bu ilm majlisiga intilishning fazilatini ko‘rsatadi. Hayo – Allohga yaqinlik belgisi. Orqaroq o‘tirgan kishi uyalgani sababli Alloh undan hayo qildi. Hayo musulmonlikning ajralmas jihatidir. Ilmdan yuz o‘girish – ilohiy rad etilish sababidir. Hadisda yuz o‘girgan kishidan Alloh ham yuz o‘girgani ta’kidlanadi. Bu ilmiy muhitdan chetlashishning jiddiy oqibatlarini bildiradi. Ilm halqasiga yaqin o‘tirish mustahabdir. Ko‘pchilik fuqaho bu hadisdan ilmiy halqaga yaqinlashish mustahab ekani haqida istinbot qilganlar. Uyat hissi shariatda fazilat sanaladi. Hattoki orqada o‘tirish ham hayo niyatida bo‘lsa, bu maqbul bo‘lishi mumkin. Ilmdan nafratlanish, ishtirokni rad etish ma’naviy halokatga olib keladi. Bu hadis orqali Rasululloh sollallohu alayhi va sallam musulmonlarning ilm majlisidagi odobini, Allohga yaqinlashish vositalarini, va ijtimoiy muomala shakllarini o‘rgatganlar. Har bir musulmon bu uch kishining qaysi biri bo‘lishni tanlashi kerak: ilmga intilgan, hayo bilan ishtirok etgan, yoki yuz o‘girgan… Korabayev Nurpeys 401-guruh talabasi 168

Murobaha savdosi – moliyaviy operatsiyalarning eng qadimiy va keng qo‘llaniladigan shakllaridan biri bo‘lib, uning asoslari islom iqtisodiyotida ribosiz savdo qilish tamoyillariga asoslanadi. “Murobaha” atamasi arab tilidan olingan bo‘lib, “foyda qo‘shib sotish” yoki “kelishilgan foyda bilan sotish” degan ma’nolarni anglatadi. Ushbu savdo shakli islom iqtisodiyotida savdo munosabatlarining shariat tomonidan belgilangan shaffoflik va adolat tamoyillarini ta’minlash maqsadida shakllangan. Murobaha savdosining shar’iy asoslari Murobaha savdosining asoslari Qur’oni Karim va hadislar orqali belgilangan. Qur’oni Karimda ribo (foiz) aniq ta’qiqlangan bo‘lib, savdo esa halol qilingan (Baqara surasi, 275-oyat). Payg‘ambar Muhammad (s.a.v.) ham savdoda ochiqlik, halollik va shaffoflikka urg‘u berganlar. Aynan shu tamoyillar murobaha savdosining shariat talablariga muvofiqligini ta’minlaydi. Murobahaning asosiy xususiyati – sotuvchi tomonidan tovarning tannarxi va qo‘shiladigan foydaning aniq va ochiq-oshkora qilib xaridorga ko‘rsatilishidadir. Bu shaffoflik bitimning haqiqiyligini, shariatga muvofiqligini ta’minlaydi va riboviy muomalalardan farqlab turadi. Murobaha savdosining tarixiy shakllanishi Murobaha savdosining tarixiy ildizlari islomning ilk davrlariga, ya’ni VII asrning boshlariga borib taqaladi. Payg‘ambar Muhammad (s.a.v.) va sahobalar davrida tijorat munosabatlarida mahsulotlarning tannarxi va foyda miqdorini ochiq-oshkora ko‘rsatib savdo qilish keng tarqalgan edi. Bu amaliyot keyinchalik islom huquqi (fiqh) kitoblarida ham o‘z aksini topdi va murobaha bitimlari iqtisodiy munosabatlarning islomiy shakli sifatida tan olindi. Tarixiy manbalarda murobaha savdosining qo‘llanilishi haqida ko‘plab misollar mavjud. Jumladan, Imom Abu Hanifa va boshqa fiqh olimlarining fatvolarida murobaha bitimlari batafsil yoritilgan. Shuningdek, O‘rta asrlar musulmon savdogarlari orasida murobaha bitimlari tijoratning asosiy shakllaridan biri sifatida keng qo‘llanilganligi tarixiy hujjatlar bilan tasdiqlangan. Zamonaviy moliya tizimida murobaha savdosi XX asrning oxirlaridan boshlab, islom iqtisodiyotining qayta tiklanishi va rivojlanishi bilan bir qatorda, murobaha savdosi ham zamonaviy moliya tizimida qayta jonlandi va yanada takomillashdi. Bugungi kunda islom banklari va moliyaviy institutlar tomonidan murobaha savdosining zamonaviy shakllari ishlab chiqilib, keng qo’llanilmoqda. Zamonaviy moliya muassasalarida murobaha shartnomalari orqali ko‘chmas mulk, avtomobillar, ishlab chiqarish uskunalari va boshqa yirik xaridlar moliyalashtirilmoqda. Murobaha orqali bitim tuzishda bank yoki moliyaviy institut mijozning talabiga ko‘ra mahsulotni xarid qiladi va uni aniq xarajat va belgilangan foyda bilan bo‘lib-bo‘lib to‘lash imkoniyatini yaratgan holda sotadi. Shu tarzda moliyaviy muassasalar ribosiz va shariatga mos moliyaviy xizmatlarni taqdim qilishmoqda. Murobaha savdosining shariat talablari Murobaha savdosining shariat talablari quyidagilarni o‘z ichiga oladi: Tannarxning aniq va oshkora bo‘lishi; Sotuvchi mahsulotga ega bo‘lishi va uning sotuv vaqtida mavjud bo‘lishi; Foyda miqdorining kelishilgan va qat’iy belgilangan bo‘lishi; Bitimning shaffofligi va tomonlarning o‘zaro kelishuv asosida amalga oshirilishi. Ushbu talablar bajarilgan holatda murobaha bitimi shariatga muvofiq va halol hisoblanadi. Aks holda, bitimning shariat tomonidan qabul qilinmasligi va riboviy bitimga aylanish xavfi mavjud. Xulosa Murobaha savdosi islom moliyaviy tizimida o‘ziga xos o‘rin tutib, ribosiz moliya amaliyotlarini amalga oshirish uchun samarali vositadir. Uning tarixiy ildizlari va zamonaviy rivojlanish istiqbollari murobahaning iqtisodiy ahamiyatini yanada oshiradi. Biroq, murobaha bitimlarining shariat talablariga qat’iy muvofiq amalga oshirilishi uning halolligini va zamonaviy iqtisodiyotda keng qo‘llanilishini ta’minlash uchun asosiy shart bo‘lib qolmoqda. Tillayev Muhammadali TII 404-guruh talabasi 217