Mulla Ali Qoriyning “Jam’ul-Vasoil Sharhu-Shamoil” asari — Payg‘ambar alayhissalomning axloqi, xulqi va tashqi ko‘rinishini yorituvchi ulkan ilmiy asar bo‘lib, bugungi kunda ham o‘zining muhimligini saqlab kelmoqda. Asar ikki bo‘limdan iborat bo‘lib, birinchi bo‘limi hadislarning to‘plami va sharhidan, ikkinchi bo‘limi esa Payg‘ambarimiz alayhissalomning shamoilini, ya’ni uning tashqi ko‘rinishi va axloqiy fazilatlarini ta’rifi va sharhidan iboratdir.
1. Asar Tuzilishi va Mazmuni
“Jam’ul-Vasoil Sharhu-Shamoil” asari, Mulla Ali Qori tomonidan hadis ilmi va axloqiy tarbiya sohalarida diniy ilm-fan asosida shakllantirilgan. Asar Payg‘ambar alayhissalomning shaxsiy fazilatlari, uning hayoti va xulq-atvorining to‘g‘ri tushunilishini ta’minlashga qaratilgan. Kitobning birinchi qismi hadislarni to‘plagan va ularni chuqur tahlil qilgan bo‘lsa, ikkinchi qismi Payg‘ambarimizning tashqi ko‘rinishining, uning odob-axloqining batafsil bayonidir. Bu asar Payg‘ambarimizning shaxsiy fazilatlarini o‘rganishga, ulardan o‘rnak olishga undaydi.
Asarda, Payg‘ambar alayhissalomning tashqi ko‘rinishi, ya’ni uning libosi, yuz ifodalari, harakatlari va so‘zlari haqida qisqacha, lekin aniq ma’lumotlar keltirilgan. Shuningdek, uning insonga nisbatan mehr-oqibati, sabri, adolati va boshqa axloqiy fazilatlari ham muhim o‘rin egallaydi. Mulla Ali Qori, bu asarda, hadislarni to‘g‘ri talqin qilishga katta e’tibor qaratgan, shuningdek, hadislar bilan birga ularning tafsilarini ham keltirgan.
2. Asarning Ahamiyati
“Jam’ul-Vasoil Sharhu-Shamoil” asari o‘zining ilmiy va axloqiy ahamiyati bilan alohida o‘rin tutadi. Bugungi kunda, bu asar diniy bilimlar va axloqiy tarbiya sohasida muhim manba hisoblanadi. Diniy o‘qish va ilm-fanlarni chuqur o‘rganayotganlar uchun bu asar, nafaqat hadislar to‘plami, balki Payg‘ambarimizning alayhissalom insoniyatga qanday axloqiy yuksaklikni ko‘rsatganini o‘rganishda ham katta ahamiyatga ega.
Bugungi dunyoda, insonlar axloqiy jihatdan turli sinovlarga duch kelgan, jamiyatda axloqiy buzilishlar va ijtimoiy muammolar ko‘paygan. Mulla Ali Qoriyning “Sharhu-Shamoil” asari, aynan shu jihatlarni inobatga olgan holda, Payg‘ambarimizning yuqori axloqiy fazilatlarini ta’kidlaydi va ularni hayotga tatbiq etishning ahamiyatini ochib beradi. Bu asar, musulmonlarga, ayniqsa yosh avlodga, Payg‘ambarimiz alayhissalomning xulqi va harakatlaridan o‘rnak olishni o‘rgatadi, shuningdek, to‘g‘ri muomala va yaxshi axloqni shakllantirishga yordam beradi.
3. Bugungi Kundagi O‘rni
“Jam’ul-Vasoil Sharhu-Shamoil” asarining bugungi kunda ahamiyati yanada ortgan. Axloqiy tushuncha va diniy bilimlarni ta’lim-tarbiya jarayoniga tatbiq etishda bu kitob muhim manba bo‘lib qoladi. Musulmonlar, ayniqsa yoshlar, Payg‘ambarimizning alayhissalom fazilatlarini o‘rganish orqali hayotlarida to‘g‘ri yo‘lni tanlash, ijtimoiy adolatni ta’minlash, mehr-oqibat va sabr kabi muhim fazilatlarni o‘z ichiga olgan amallarni bajara olishadi. Bu asar, shuningdek, jamiyatda diniy bilimlarni to‘g‘ri uzatish, axloqiy yuksaklikni targ‘ib qilish va insonlar o‘rtasida tinchlik va barqarorlikni saqlashda katta ahamiyatga ega.
Bugungi kunda, asar, nafaqat ilmiy doiralarda, balki har bir musulmonning kundalik hayotida ham qo‘llaniladigan qiymatlarni o‘zida mujassamlashtirgan. Diniy bilimlar, an’anaviy axloqiy qadriyatlar, va shaxsiy tarbiyaning ahamiyati ortgan bir paytda, Mulla Ali Qoriyning bu asari jamiyatni barqaror rivojlantirish, ilmiy hamda axloqiy o‘sishni ta’minlash uchun zarur manba bo‘lib xizmat qilmoqda.
Xulosa
Mulla Ali Qoriyning “Jam’ul-Vasoil Sharhu-Shamoil” asari Islom diniy va axloqiy merosining yorqin namunalaridan biridir. Bu asar nafaqat hadislar va Payg‘ambar alayhissalomning shaxsiy fazilatlarini o‘rganish, balki ulardan hayotda foydalanish, to‘g‘ri axloqiy yo‘llarni tanlashga yo‘l-yo‘riq ko‘rsatadi. Bugungi kunda uning ahamiyati yanada oshib, ijtimoiy va diniy muammolarni hal qilishda muhim vosita sifatida xizmat qilmoqda.
TII talabasi Ismoilov Muxriddin
