Muntasir madrasasi Abbosiylar saltanati davrida 1233-yilda Bag‘dodda Abbosiylar xalifasi Al-Mustansir Billah tomonidan asos solingan qadimiy maktab bo‘lib, muhim ilmiy va madaniy markaz bo‘lgan. Bag‘dodning Rusafa tarafida joylashgan.
“Muntasir madrasasi” Nizomiyya madrasasi yonidagi “Xalifalik saroyi” yonida, Dajla daryosi sohiliga qaragan 4836 kvadrat metr maydonda qurilgan. Madrasa oʻrtasida Mustansiriya madrasasi joylashgan katta favvora bor edi. Madrasada o’sha davrda arablar orasida ilm-fan taraqqiyotining guvohi hisoblangan, kun davomida namoz vaqtlarini ko’rsatib turuvchi ajoyib soat bo’lgan. Madrasa ikki qavatdan iborat bo’lib, unda zal va zallardan tashqari yuzta katta va kichik xonalar bo’lgan.
Muntasir madrasasining kutubxonasi juda ko’p sonli qimmatbaho jildlar va nodir kitoblar bilan to’ldirilgan bo’lgan. Kitoblar soni 450 000 ga yetgane va talabalar uchun ma’lumot manbai hisoblangan. Kutubxonaga ko‘plab olim va faqihlar ham tashrif buyurib, ikki asrga yaqin ilmiy va adabiy boyliklaridan bahramand bo‘lgan.
Bu madrasa diniy va aqliy ilmlarni ilgari hech bir madrasada bo’lmagan tarzda o’rganish bilan shug’ullangan. Muntasir madrasasida o’qish muddati o’n yil bo’lib, bir qancha bo’limlarni o’z ichiga olgan. Qur’on ilmlari, Payg’ambarimiz sunnatlari, fiqhiy mazhablar, nahv, faroiz ilmi falsafa, riyoziyot, farmaseftika va tibbyot ilmlari o’qitilgan.
Bu to‘rt mazhab (Hanafiy, Shofe’iy, Molikiy va Hanbaliy) asosidagi fiqh ilmini bir madrasaga birlashtirilgan birinchi islom universitetidir. Bu madrasadan oldingi madrasalar to’rtda mazhabning ichidan muayyan birini o’qitish bilan cheklangan.O’qishni tugatgandan so’ng, talabaga to’plamlarda ishlash uchun malakali bitiruv sertifikati berilgan. Mustansir madrasasida o‘qitish to‘rt asr davomida (631 hijriy/1233 milodiy) (1048/1638 milodiy) davom etgan.
Toshkent islom instituti talabasi
Dosmatov Kamoliddin
