Оилада илм ҳукм суриши, фарзандларнинг салоҳиятли бўлиши ҳамда жамиятга ва динга хизмат қилувчи мукаммал авлод етишиб чиқишида аёлнинг ўрни беқиёсдир. Аёл илмли ва илмга муҳаббатли бўлар экан, оиладан ҳар томонлама мукаммал инсон етишиб чиқиши муқаррардир. Бугун Тошкент ислом институтида  “Олима аёл – миллат тарбиячиси” номли тадбирда талаба қизларга “Илм карвонидаги аёл ва оила” мавзусида ҳаётий тажрибалари билан ўртоқлашган ҳолда суҳбат қилиб беришлари учун бугунги кунда диний-маърифий нашрларни ташкил этишда ва шу соҳанинг равнақи учун жонбозлик кўрсатаётган дин арбобларининг мунис онаси, марҳум шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфнинг турмуш ўртоқлари Фотимаи ая Исмоил Махдум ва фарзанди Оминахон Муҳаммад Юсуф ташриф буюрдилар. Тадбир Қуръони карим тиловати ва Фотима аянинг дуолари билан бошланди. Суҳбат давомида Фотима ая талаба қизларга ҳозирги ижтимоий ҳаётда аёл-қизларнинг илмли бўлишлари ва ҳаётда ўз ўринларини топишлари нақадар муҳим эканлигини тушунтирган ҳолда уларга бир қатор тавсиялар бериб ўтдилар. Жумладан, илм олишда, авваламбор ихлосли бўлиш ва ниятни тўғри қилиш, илм ва оилани тенг олиб боришга эътиборли бўлиш ва бу йўлда жидду жаҳд қилиш, ўзини психологик тўғри тайёрлай олиш ва албатта тартибга риоя қилиш ҳамда олдига қўйилган ишларни ўз вақтида бажаришга ҳаракат қилиш. Жумладан, Фотима ая марҳум Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфни хотирлаб, у зотнинг оилада аёлларга бўлган эътиборлари, уларнинг илм олишларига бўлган ҳарисликлари ҳамда яратиб берган шароитлари ҳақида таъкидлаб ўтдилар. Фотима аянинг тавсиялари давоми ўлароқ Оминахон Муҳаммад Юсуф Тошкент ислом институтининг битирувчиси сифатида ўз талабалик даврини хотирлаган ҳолда бу даврнинг қадрига етишга ва назарий олинаётган илмларини амалда тадбиқ қилишга ҳаракат қилишга ҳамда орттирилган кўникмаларини жамиятимиз ва оила учун хизматда тўғри фойдалана олишга чорлади. Тадбирнинг иккинчи қисми талаба қизлар томонидан берилган саволлар билан давом этди. Илм аҳлининг фарзанди, турмуш ўртоғи ва волидаси тимсолидаги Фотима аядан талабалар амалий намуна сифатида ўзларини қизиқтирган кўплаб саволларга жавоблар ва тавсиялар олдилар. ТИИ Матбуот хизмати 2 213

Тошкент ислом институти қошидаги “Қуръони карим ва тажвид” ўқув курси тингловчиларига диний-маърифий соҳада амалга оширилган ислоҳотлар борасида суҳбат ўтказилди. Суҳбатда Ўзбекистон Республикаси Дин ишлари бўйича қўмитаси Диний-ижтимоий жараёнларни ўрганиш ахборот-таҳлил маркази бош мутахассиси Даминов Баҳодир Иброҳимжонович иштирок этди. Диний-маърифий соҳада амалга оширилган ислоҳотлар Ўзбекистонда 2016 йилдан кейин кучли ривожланишга йўналтирилди. Ўзбекистон раҳбариятининг диний ва маърифий соҳаларга эътибори қатъий ва тизимли бўлиб, бу соҳада бир қатор ислоҳотлар амалга оширилди. Ўзбекистонда дин иши ва диний маърифатига оид бир қатор қонунлар ва қарорлар қабул қилинди. Бу, айниқса, дин эркинлигини таъминлаш ва инсон ҳуқуқларини ҳурмат қилишда муҳим қадам бўлди. 2017 йилда Республикада “Диний эркинлик ва диний ташкилотлар тўғрисида”ги қонун кучга кирди, бу дин билан боғлиқ ҳуқуқларни ҳамда дин эркинлигини ҳимоя қилишга йўналтирилган. 2017 йилдан Ўзбекистонлик фуқаролар учун ҳаж квотаси 7200 нафарга кўтарилиб (илгари бу кўрсаткич 5200 нафар эди), умра бўйича чекловлар олиб ташланди (илгари бу кўрсаткич 6000 нафар эди). 2017 йил 23 июнь куни Президент Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан Вазирлар маҳкамаси ҳузурида Ислом цивилизацияси маркази ташкил қилинди. Бу марказ юртимизда мавжуд нодир қўлёзмаларни ўрганиш, ислом маърифатини, буюк аждодларимизнинг бой илмий меросини авваламбор халқимизга, дунё ҳамжамиятига етказиш, турли миллат ва элатлар ўртасида бағрикенглик тамойилларини йўлга қўйиш, исломни турли таҳдидлардан ҳимоя қилиш, жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш, ёшларни инсоний қадриятлар руҳида тарбиялашни ўз олдига мақсад қилган. 2017 йил Ўзбекистон мусулмонлар идораси тасарруфидаги диний таълим муассасалари қошида (3 ойдан 6 ойгача) Қуръони карим ва тажвид ҳамда араб тили фанларини ўргатувчи пуллик ўқув курслари ташкил этилди. Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳузурида “Вақф” хайрия жамоат фонди ташкил этилди. “Вақф” хайрия жамоат фондининг асосий вазифалари этиб фуқароларнинг диний, маънавий ва интеллектуал салоҳиятини оширишга қаратилган ташаббусларини қўллаб-қувватлаш, миллий ва диний қадриятларимизни асраб-авайлаш; масжидлар ва диний таълим муассасаларининг биноларини қуриш, таъмирлаш, реконструкция қилиш, ободонлаштириш, моддий-техник базасини мустаҳкамлаш; тарихий-меъморий аҳамиятга эга зиёратгоҳларни сақлаш, таъмирлаш, ободонлаштириш, уларнинг инфратузилмасини янада ривожлантириш; диний таълим муассасалари, илмий-тадқиқот марказлари фаолиятини молиялаштириш, уларнинг профессор-ўқитувчилари, тадқиқотчилари, мутахассислари ва ўқувчи-талабаларини моддий ва ижтимоий қўллаб-қувватлаш; масжидлар ва зиёратгоҳлар ходимларини, хусусан имом-хатиблар, имом ноиблари, мутаваллилар, муаззинларни моддий ва ижтимоий қўллаб-қувватлаш. Диний экстремизм ва терроризмга қарши курашиш учун махсус дастурлар ва стратегиялар ишлаб чиқилди. Бу соҳага давлат томонидан жиддий эътибор қаратилиб, диний таҳдидларнинг олдини олишга қаратилган тадбирлар кўрилди. Бу ислоҳотлар Ўзбекистоннинг диний-маърифий соҳадаги тараққиётига ижобий таъсир кўрсатди ва мамлакатдаги барқарорлик ва жамиятдаги ўзаро ҳамжиҳатликни мустаҳкамлади. ТИИ Матбуот хизмати 751

Aprel oyining O‘zbek tili va xorijiy tillar fan oyligi deb e’lon qilinishi munosabati bilan, tilshunoslik, adabiyot va madaniyat masalalariga e’tibor yanada kuchaymoqda. Ushbu oylik doirasida milliy adabiyotimiz va tilimiz rivojiga ulkan hissa qo‘shgan mutafakkirlarni eslash, ularning ilmiy-ma’naviy merosini chuqur o‘rganish ayni muddaodir. Shu munosabat bilan, institutimizda taniqli tilshunos olim, filologiya fanlari doktori, professor Nurboy Jabborov ishtirokida “Alisher Navoiy va milliy til rivoji” mavzusida davra suhbati tashkil etildi. Tadbirda Alisher Navoiyning o‘zbek adabiy tilining shakllanishi va takomiliga qo‘shgan beqiyos hissasi, uning ilmiy-nazariy qarashlari, til siyosatidagi pozitsiyasi hamda hozirgi zamon tilshunosligi bilan bog‘liqlik jihatlari muhokama qilindi. Alisher Navoiy va til siyosati Alisher Navoiy nafaqat buyuk shoir va mutafakkir, balki o‘zbek tilining asoschilaridan biridir. U “turkiy tilda ham baland adabiyot yaratish mumkin” degan g‘oyani hayoti va ijodi bilan isbotlagan. Navoiyning “Muhokamat ul-lug‘atayn” asarida forsiy va turkiy tillarni taqqoslash orqali turkiy tilning imkoniyatlarini, so‘z boyligini, ifoda nozikliklarini ochib berganligi — o‘zbek tili tarixida tub burilish yasagan. Adabiy til me’yorlarini belgilagan shaxs Navoiy turkiy tilda ijod qilgan holda uni adabiy til darajasiga ko‘tardi, tilning fonetik, leksik va grammatik imkoniyatlarini yuksak badiiy saviyada namoyon etdi. Aynan Navoiy tilida fonetik silliqlik, leksik boylik, uslubiy rang-baranglik va qonuniy grammatik tuzilish uyg‘unlashgan. Bu esa undan keyingi avlodlar uchun tayyor me’yoriy asos bo‘lib xizmat qildi.   Navoiy tiliga tayanuvchi yangi avlod Bugungi o‘zbek tili o‘z ildizlarini aynan Navoiy tilidan olgan. U yaratgan adabiy til, uning badiiy-estetik mezonlari, so‘z tanlashdagi didi va nazokatini o‘rganish — hozirgi tilshunoslik, tarjima, madaniyatshunoslik fanlari uchun ham dolzarbdir. Davra suhbatida professor Nurboy Jabborov tomonidan Alisher Navoiyning til me’yorlari, u qo‘llagan sintaktik modellar, so‘z birikmalari va badiiy ifoda vositalari haqida chuqur ilmiy mulohazalar bildirdi. TII Matbuot xizmati 664

O‘quv seminarida Toshkent islom instituti “Ijtimoiy fanlar” kafedrasi mudiri A.Egamov, “Qur’on ilmlari” kafedrasi mudiri J.Ne’matov, “Qur’oni karim va tajvid” o‘quv kursi bo‘limi boshlig‘i A.Rashidov, Yoshlar bilan ishlash, ma’naviyat va ma’rifat bo‘limi boshlig‘i B.Parpiyev, bo‘lim xodimlari, o‘quv kursi o‘qituvchi va tinglovchilari ishtirok etdi. “Qur’on ilmlari” kafedrasi mudiri J.Ne’matov so‘zga chiqib, tadbirni boshlab berdi. Ma’ruzada Qur’oni karim fazilati, uni o‘rganuvchining odob-axloqi, tarbiyasi haqida gapirdi. Shuningdek, Qur’oni karimni ta’lim olish bilan birga uning odobini ham o‘rganish zarurligi, o‘zining odobi bilan boshqalardan ajralib turishi kerak ekanini ta’kidladi. Qur’oni karim yodlashning oson va yengil usullarini o‘rgatdi. So‘ng “Ijtimoiy fanlar” kafedrasi mudiri A.Egamov tadbirni davom ettirib, seminarning asosiy mavzusida maruza qildi. So‘nggi yillarda amalga oshirilgan islohotlar va Yangi O‘zbekistonning muhim strategik yo‘nalishlari asosida mazkur tamoyil o‘ziga xos xususiyatga ega bo‘ldi. Bu holat hatto 2021 yilda yangi tahrirdagi “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida”gi Qonunga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiri-tishga ham sabab bo‘ldi. Natijada diniy sohani liberallash-tirishga qaratilgan ulkan islohotlar amalga oshirilganining guvohimiz. O‘zbekistonda 16 ta konfessiyaga mansub 2356 ta diniy tashkilotlar faoliyat yuritadi. Ularning 2159 tasi islomiy diniy tashkilotlar, 179 tasi xristian diniy tashkilotlar, 8 tasi yahudiy va 6 tasi Bahoiylik jamoalari hamda krishna va buddaviylik diniy tashkilotlari hisoblanadi. Professional diniy ta’limga ham katta e’tibor qaratildi. Islom ta’limotlari bo‘yicha O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi, 10 ta o‘rta maxsus va 3 ta oliy diniy ta’lim muassasalari, xristianlik ta’limotlari bo‘yicha Toshkent pravoslav seminariyasi va Toshkent protestantlik seminariyalari faoliyat yuritmoqda. Davlat va dinning uyg‘un munosabatlari jamiyatni har tomonlama taraqqiy ettirishga xizmat qilyapti. Jumladan, mazkur ikki unsur bugungi kun avlodlarining barkamolligi, ma’naviy yetukligi va yuksak axloqiy qadriyatlar bilan tarbiya-lanishiga o‘zining ulkan hissasini qo‘shmoqda. Diniy qarash va ta’limotlarning turlicha talqin qilinishiga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida “noqonuniy diniy faoliyat” bilan “qonuniy diniy faoliyat” o‘rtasidagi chegara aniq belgilab qo‘yildi hamda “diniy ta’lim” tushunchasiga hukukiy jihatdan aniqlik kiritilgan. Bugungi kunda dunyoning ko‘pgina mintaqalarida notinch vaziyat hukm surayotgani tufayli diniy omildan g‘arazli maqsadlarda foydalanish kuchayib borayotganini inobatga olib, O‘zbekiston hududida buzg‘unchi g‘oyalarning tarqali-shiga yo‘l qo‘ymaslik uchun diniy mazmundagi bosma, audio va video mahsulotlarni ekspertizadan o‘tkazish dolzarb bo‘lib qolmoqda. Qonunda, jamiyatda turli yot qarashlarni targ‘ib qilayotgan guruhlarning faoliyati, ular tomonidan tarqatilayotgan buzg‘unchi g‘oyalarning salbiy ta’siridan aholini himoya qilish maqsadida diniy mazmundagi materiallarni dinshunoslik ekspertiza-sining ijobiy xulosasini olgandan keyin tayyorlash, olib kirish va tarqatish belgilab qo‘yildi. “Bundan tashqari, davlat idoralari tomonidan qonun norma-lari noxolis talqin qilinishi va turlicha qo‘llanishining oldini olish maqsadida atama va tushunchalarga ta’riflar kel-tirildi, ular aniq va ravshan tarzda bayon etildi. Negaki, qonun atamalarining noto‘g‘ri talqin qilinishi natijasida turli tushunmovchiliklar, masalaga noxolis yondashuv holatlari vujudga kelishi mumkin, deyiladi sharhda. Shu kabi omillardan kelib chiqib, Qonunda har bir insonning Konstitutsiyamiz bilan kafolatlangan huquqlariga mos ravishda, fuqarolarga diniy qarashlarni majburan singdirishga yo‘l qo‘yilmasligi qat’iy belgilandi”. TII Matbuot xizmati 2 570

Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институтида “Март ойи – эътиқод мусаффолиги ойи” муносабати билан “Ақоид ва фиқҳий фанлар” кафедраси томонидан талабалар ўртасида илмий мақолалар ёзиш ҳамда машҳур ақидавий матнларни ёд олиш бўйича танлов ташкил этилди. Танлов натижаларига кўра, мақола ёзиш йўналишида қуйидаги талабалар ғолибликни қўлга киритди: 1-ўрин: Содиқов Бобур; 2-ўрин: Жўрабоев Зоиржон; 3-ўрин: Абдужалилий Комилжон.  Шунингдек, “Мотуридийлик таълимоти ва ҳозирги замон” мавзусида ёзилган мақолалар бўйича қуйидаги талабалар ғолиб деб топилди: 1-ўрин: Қамбаров Иқболжон; 2-ўрин: Мўминов Муҳаммад Ёр ва Муҳаммадиева Меҳинбону; 3-ўрин: Абдураҳмон Мансур. Машҳур ақидавий матнларни ёд олиш бўйича эса қуйидаги натижалар қайд этилди: 1-ўрин: Нажиматдинов Муҳаммаддин; 2-ўрин: Қодиралиев Абдуқодир; 3-ўрин: Абдужалилий Комилжон. Бундан ташқари, Муҳаммадиев Боймурод, Мирабдуллаев Музаффар, Анваров Абдулмалик, Иномжонов Сардор ва бошқа талабалар “Фиқҳ ул-акбар”, “Бадъул аъмолий”, “Ақидатут Таҳовий” ҳамда “Ақидатун Насафий” матнларидан ўзлари ёд олган қисмларини ифодали тарзда ўқиб бердилар. Тадбирда Тошкент ислом институти илмий ишлар ва фан бўйича проректори С. Примов, “Ақоид ва фиқҳий фанлар” кафедраси мудири Ф. Жўраев ҳамда кафедра устозлари иштирок этдилар. Ғолиб талабалар диплом ва қимматбаҳо совғалар билан тақдирланди. ТИИ Матбуот хизмати 789