Ислом олимлари никоҳ фазилати ҳақида ихтилоф этганлар. Баъзи олимлар никоҳнинг Аллоҳ таолога ибодат қилишда ёлғиз қолишдан афзалроқ деган фикрга борганлар. Бошқа бир тоифа олимлар никоҳнинг фазилатини таъкидлаган ҳолда Аллоҳ таолога ибодатда ёлғиз қолишнинг афзал эканини айтишади. Никоҳга ташвиқ этган оятлар Аллоҳ таоло марҳамат қилади: وَأَنكِحُوا ٱلْأَيَٰمَىٰ مِنكُمْ وَٱلصَّٰلِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَآئِكُمْۚ إِن يَكُونُوا فُقَرَآءَ يُغْنِهِمُ ٱللَّهُ مِن فَضْلِهِۦۗ وَٱللَّهُ وَٰسِعٌ عَلِيمٌ Ораларингиздаги никоҳсизларни ва қулу чўриларингиздан солиҳларини никоҳлаб қўйинг. Агар фақир бўлсалар, Аллоҳ уларни Ўз фазлидан бой қилур. Аллоҳ (фазли) кенг, ўта билгувчи зотдир(Нур сураси, 32-оят). Шарҳ: Бу ердаги буйруқ қатъий эмас, балки мандубдир, яъни қилса савоб, қилмаса гуноҳкор бўлмайди ёки ижро этиш – савоб, тарк этиш – мубоҳдир. Ҳанафий мазҳабига кўра, уйланиш уйланмасдан умрини ибодатда ўтказишдан афзал, балки суннатдир. Шофеъий мазҳаби бўйича уйланмай, умрини ибодатга бағишлаш афзал. Никоҳга алоқадор ҳадислар «Ким уйланса, динининг ярмини қўриган бўлур. Қолган ярми ҳақида ҳам Аллоҳдан қўрқсин». (Анасдан розияллоҳу анҳу Табароний «Авсот»ида ривоят этган) Яна Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билдирадиларки, киши ўлганда барча амал савоблари тўхтайди. Лекин уч амал савоби давом этиб туради, булардан бири – солиҳ фарзандининг хайрли ишлари ва у ҳақдаги дуоларидан бориб тургувчи савоб. Солиҳ фарзанд эса шаръий никоҳ туфайли дунёга келади. Никоҳ борасида саҳобалар қарашлари Абдуллоҳ ибн Аббос (р.а.) дейдилар: «Уйлангунча ибодат этганнинг ибодати тўла ва мукаммал бўлолмайди».  Ибодат камоли қалбнинг кераксиз нарсалардан озод бўлишига боғлиқ. Қалбнинг шаҳватдан саломат бўлиши ҳам уйланиш туфайли ҳосил бўлади. Никоҳнинг фойдалари Никоҳда беш турли фойда бор: 1. Фарзандли бўлмоқ. 2. Шаҳватдан тийилиш. 3. Уй ишларининг бошқарилиши. 4. Сулола кўпайиши. 5. Нафс билан курашиш. Уламоларларнинг уйланиш борасида берган тавсиялари Уйланмаган йигитлар учун мужарраб амалларни ва дуоларни таълим берганлар: Покистон уламоларидан Шайх Мавлоно Иҳсонул Ҳаққ (давмат барокатуҳу) Саҳиҳул Бухорийдан талабаларга дарс бериш асносида, никоҳ бобига етганда тезроқ уйланиш учун мужарраб амалларни толиби илмларга қуйидагича ургатдилар: Ҳар фарз намоз сунгидан يا جامع «Я Жаъмиъу» калимасини 11 маротаба, Ҳуфтон намозидан сунг 111 маротаба уқигин дея таълим берганлар. Покистон уламоларидан Шайх Мавлоно Фаҳим (давмот барокатуҳу) Саҳиҳ Термизийдан талабаларга дарс бериш асносида никоҳ бобига етганда тезроқ уйланиш учун мужарраб амалларни толиби илмларга қуйидагича ургатганлар: Қуръони Каримдаги «Қосос» сураси 24 оятидаги Мусо алайҳимуссалом дуолари: رَبِّ إِنِّى لِمَآ أَنزَلْتَ إِلَىَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ  «Эй Роббим, албатта, менга туширажагинг ҳар бир яхшиликка муҳтожман». Шу дуони ҳар фарз намозларидан сунг 7 маротаба уқишни таълим берганлар. Уйланишни ният қилганларга Аллоҳ таоло солиҳа оқила жуфт насиб қилишини сураб қоламиз! 1-курс талабаси Алимардон Мираҳмадов 3 714

Баъзан инсон ҳаётида турли хил синовларга йўлиқади. Масалан: деҳқон деҳқончилигидан, тижоратчи тижоратидан ва яна бошқа бир инсон касби ила қийин аҳволга рўбарў бўлиши, уйи ёниб кетиши ёки ўғри тушиб хеч вақосиз қолиши мумкин. Бундай ҳолларда киши нима қилишини билмай, ғам-ғуссага тушиб қолади. Бу Аллоҳнинг синови албатта. Шунда инсон бу ҳолатдан чиқиш йўлларини излайди, ҳаракат қилади. Бироқ, йўл топа олмагач, бирор-бир яқин дўсти, қариндоши ёки қўшнисидан маълум муддатга қарз сўрашга мажбур бўлади. Хўп бундай пайтда қарз олувчи ва қарз берувчи нималарга эътибор бериши керак? Келинг аввало қарз берувчи ҳақида билиб олсак! Қарз берувчи шуни яхши билсинки, аввало Аллоҳ таоло унга қарз берадиган даражада дунё берибди ва агар қарз берса, қарз бериб туриш ила бир инсоннинг оғирини енгил қилишга сабабчи қилибди ҳамда қарз бергани учун улкан ажрларга эга бўлишни насиб қилибди. Ҳадисларни умум қилиб айтганда, қарз бериб, бир инсоннинг оғирини енгил қилса, Аллоҳ таоло қиёматда унинг оғирини енгил қилиши, қарз бериб турувчига қарздор қарзини бергунича ҳар куни учун садақа қилувчининг савоби берилиши, қарз бериш ила ердагиларга раҳм қилгани учун унга осмондагилар раҳм қилиши, агар қарзни қарздордан кечиб юборса, Аллоҳ унинг гуноҳларини кечиб юбориши каби бир қанча қарз берувчига бериладиган фазллар бор. Демак, қарз берувчи ушбу ниятлар ила қарз берса, унга улкан ажрлар берилар экан. Энди қарз олувчига таъаллуқли бўлган масалаларни билиб олсак! Аввало инсон Аллоҳ таолодан ҳаётида қарздор бўлиб қолишидан паноҳ сўрамоғи лозим. Зотан ҳадисда айтилинганидек, қарздор инсон қарзини ўз вақтида адо қила олмагач кўп ёлғон гапиради ва ваъда қилса хилоф қилади. Агар инсон қарз олишга мажбур бўлиб қолсаю, уни албатта қайтариш нияти билан олса, Аллоҳ таоло унга қарзини адо қилишда ёрдам беради. Агар мақсади қайтиб бермаслик, чув тушириш, синдириш ва эгасини оғир аҳволга тушириш бўлса, Аллоҳ таоло унинг дунёсига талофат беради ва унинг ўзини бундан баттар ҳолатга тушириб қўяди. Мақсади бузуқ бўлган қарз олувчилар шуни билсинким, ҳадисларда агар инсон қарзини узмасдан вафот этса, унинг номидан ҳам ҳеч ким қарзни адо қилмаса, у икки ўртада қолиши, ҳатто шаҳид одам ҳам қарзини узмаган бўлса, уни фақатгина қарзи жаннатдан тўсиб туради, дейилади. Аллоҳ таоло барча қарз берувиларга бу дунё ва охиратда улкан ажрлар берсин. Қарз олганларга эса, касбларига барака берсину, қарзларини тезда адо қилишга Ўзи ёрдамчи бўлсин. Қарз бериб, қарздорларга нисбатан раҳм қилиб вақтини яна чўзиб турганлар ёки кечиб юборганларга Аллоҳ аолонинг ўзи раҳм қилсин. Манбалар асосида «Ақоид ва фиқҳий фанлар» кафедраси катта ўқитувчиси Яҳё Абдураҳманов Манба 864

Ғиждувоний ҳазратларининг ҳузурига келган бир киши:  – Агар Аллоҳ таоло мени жаннат ила жаҳаннам орасида муҳайяр қилса, мен жаҳаннамни танлайман. Зеро, бутун умрим бўйи нафсимни орзусига кўра амал қилмадим. У ҳолда жаннат нафснинг муродидир. Жаҳаннам эса Аллоҳ таолонинг муродидир,  – деди. Ғиждувоний ҳазратлари буни рад этиб: – Қулнинг танлаш ҳаққи йўқдир. Қаерга бор десалар, ўша ерга борамиз. Қаерда қол, деса ўша ерда қоламиз. Шу билан бир вақтда, Раббимиздан яхшилик умидини узмаймиз. Қуллик – будир. Сенинг деганинг қуллик эмасдир. – Устозим, дин йўлида бўлган бир кимсага шайтон яқинлаша оладими?  –  деб сўради яна ўша кимса. – Дин йўлига янги кирган бир талаба нафсини аммора бўлишдан қутқармаган бўлса, шайтон унга яқинлаша олади. Агар у нафси мутмаин даражасига чиққан бўлса, шайтон ундан қочар. Бу сифат у кишига кофийдир. Етарки, ҳаққа йўнал. Аллоҳ таолонинг китобига ва расули суннатига боғлангин. Бу икки нур орасида дин йўлида юргин, – деди Ғиждувоний ҳазратлари. Бир куни Ғиждувоний ҳазратларининг ҳузурига узоқдан бир меҳмон келди ва у кишининг ҳузурида бир неча кун қолди. – Устозим, сўнгги нафасимизда иймон билан кетишимиз учун бизга дуо этасизми?  – деди меҳмон. – Ҳар ким фарзларни адо этгандан сўнгра дуо этса, дуоси қабул бўлади. Сен фарз ибодатини қилгандан сўнгра, дуода бизни ҳам эсласанг, биз ҳам сени эслаймиз. Бу ҳам сенинг дуоинг, ҳамда бизнинг дуоимиз қабул бўлишига восита бўлар. Ғиждувоний ҳазратларининг халифалари Хожа Аҳмад Сиддиқ, Хожа Авлиёи Кабир, Хожа Сулаймон Карминий, Хожа Ғариб Бухорий эдилар. Мир араб ўрта махус ислом билим юрти талабаси Муҳаммадий Турсунбоев 839

НАҚШБАНДИЯ ТАРИКАТИНИНГ ЎН БИР ҚОНУН- ҚОИДАСИ Хожа Абдулҳолиқ Ғиждувоний ҳазратларининг тариқати биноси шу ўн бир асос устига қурилгандир. ҲУШ ДАР ДАМ – Икки нафас орасида ҳар бир солик (дарвеш) фақат ёлғиз Аллоҳ таолони эсламоғи ва бир он ғафлатда бўлмаслики уқтирилади. НАЗАР БАР ҚАДАМ (Кўз оёққа боқади). Бу талаба йўлда юрар экан, атрофга алангламасдан, ерга қараб юриши демакдир. Бу луғавий маъносидир. Тасаввуфдаги маъноси эса шундай: талаба бегоналарни юзига ҳеч қарамайди. У ўз кўнглига қарайди ва уни кузатади. Доим тавозеъда бўлади, осмонга эмас, ерга қараб юради. Расулуллоҳнинг суннатига уйғун юради. Зотан, у доим олдига қараб юрарди. Талаба йўлда масофа олишни истаса, оёғи босган ерни кўрсинки, ҳадафига етиб борсин. САФАР ДАР ВАТАН (Ватанда сафар). Мурид мосивони (дунёни) тарк этиб, жаноби ҳаққа таважжуҳ этмоғи лозим. Бу муриднинг ёмон ахлоқ ва башарий сифатлардан қочиб, яхши аҳлоқ ва фаришталарнинг сифатлари бўлган юртга, асл ватанга қайтиш демакдир. ҲИЛВАТ ДАР АНЖУМАН (Жамият ичида ёлғизлик) бу зоҳирда халқ билан, ботинда эса Ҳақ билан бўлишни ифодалайди. ЁД КАРД (Қалб билан зикр). Бу нафасни (ҳифзи нафас) тутиб, зикр этиш демакдир. БОЗ ГАШТ (Зикр пайтида маҳлуқот ҳақида ўйламаслик). Зокир нафасини тутиб, тоқ сон билан зикр этиб, нафас чиқарар экан “Аллоҳума анта мақсудий ва ризока матлуби” (Аллоҳим, мақсадим сенсан ва сенинг ризоингни истайман) каломини мушоҳада этмоқдир. НИГОҲ ДОШТ (зикр пайтида дунёни тарк этиш). Қалбни хавотирдан, исталмаган хаёллардан муҳофаза этмоқ. ЁД ДОШТ (Унутмаслик). Ҳақ субҳанаҳу таолодан доим огоҳ бўлмоқ. Зикр пайтида ва бошқа пайтларда Аллоҳни ҳеч унутмаслик. ВУҚУФИ ЗАМОНИЙ (Ҳар он ҳолидан воқиф бўлмоқ. Нафсни доим ҳисобга тортмоқ). ВУҚУФИ АДАДИЙ (Ададга воқиф бўлмоқ). Зикрда ададга, сонга риоят этмоқ. ВУҚУФИ ҚАЛБИЙ (Қалбга воқиф ва соҳиб бўлмоқ). Аввал қалбга таважжуҳ этиб, басират кўзи билан ҳақиқатий қалбга назар этмоқ. (2-қисм тугади. Давоми бор) Мир араб ўрта махус ислом билим юрти талабаси Дилшодбек Холмирзаев 854

Бугун 13 февраль Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институтида Маънавият, маърифат ва иқтидорли талабалар билан ишлаш бўлими ҳамда “Ижтимоий фанлар“ кафедраси ҳамкорлигида 14 февраль – Заҳириддин Муҳаммад Бобур таваллуд топган кун муносабати билан “Буюк давлат арбоби Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг ўзбек адабиётига қўшган ҳиссаси” мавзусида Ўзбекистон халқаро ислом академиясининг “Исломшунослик” факультети таркибидаги “Диншунослик ва жаҳон динларини қиёсий ўрганиш ЮНЕСКО” кафедраси профессори Нажмиддин Низомиддинов иштирокида маънавий-маърифий тадбир бўлиб ўтди. Заҳириддин Муҳаммад Бобур 1483 йилнинг 14 февралида Андижонда, Фарғона улусининг ҳокими Умар Шайх Мирзо оиласида дунёга келди. У Ўрта аср Шарқ маданияти, адабиёти ва шеъриятида ўзига хос ўрин эгаллаган адиб, шоир, олим бўлиш билан бирга йирик Давлат арбоби ва саркарда ҳамдир. Бобур кенг дунёқараши ва мукаммал ақл-заковати билан Ҳиндистонда Бобурийлар сулоласига асос солиб, бу мамлакат тарихида Давлат арбоби сифатида номи қолган бўлса, сержило ўзбек тилида ёзилган “Бобурнома” асари билан жаҳоннинг машҳур тарихшунос олимлари қаторидан ҳам жой олди. Унинг нафис ғазал ва рубоийлари туркий шеъриятининг энг нодир дурдоналари бўлиб, “Мубаййин” (“Баён этилган”), “Хатти Бобурий”, Аруз ҳақидаги рисолалари эса Ислом қонуншунослиги, шеърият ва тил назарияси соҳаларига муносиб ҳисса қўшди. Ким кўрубтур, эй кўнгул, аҳли жаҳондин яхшилиғ, Кимки ондин яхши йўқ, кўз тутма ондин яхшилиғ. Бу замонни нафъи қилсам айб қилма, эй рафиқ, Кўрмадим ҳаргиз, нетайин, бу замондин яхшилиғ. Дилраболардин ёмонлиқ келди маҳзун кўнглума, Келмади жонимға ҳеч ороми жондин яхшилиғ. Эй кўнгул, чун яхшидин кўрдунг ёмонлиғ асру кўп, Эмди кўз тутмоқ не яъни ҳар ёмондин яхшилиғ. Бори элга яхшилиғ қилғилки, мундин яхши йўқ Ким, дегайлар даҳр аро қолди фалондин яхшилиғ. Яхшилиғ аҳли жаҳонда истама Бобур киби, Ким кўрубтур, эй кўнгул, аҳли жаҳондин яхшилиғ. Интернет материаллари асосида тайёрланди. Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти Маънавият, маърифат ва иқтидорли талабалар билан ишлаш бўлими бошлиғи Ў.СОБИРОВ 956