Iskandariya kutubxonasi yoki yangi Iskandariya kutubxonasi – Misrning Iskandariya shahrida O’rta er dengizi bo’yida joylashgan kutubxona va madaniy markaz. Kutubxona qadimgi davrlarda vayron qilingan Iskandariya kutubxonasining taxmin qilingan joyida qurilgan.
Qadimgi Iskandariya kutubxonasi bir vaqtlar turgan joyga yaqin joyda kutubxona qurish gʻoyasi 1974 yilda paydo boʻlgan va Iskandariya universiteti professorlari guruhiga tegishli edi. Qadimgi kutubxonani qayta tiklash nafaqat boshqa shaxslar va muassasalar tomonidan qabul qilingan, balki Misr siyosatchilari tomonidan ham qoʻllab-quvvatlangan. Ushbu loyihaning etakchi tarafdorlaridan biri Misrning sobiq prezidenti Husni muborak edi, xuddi shu loyiha YUNESKO tomonidan ishlatilgan. Misr hukumati, YUNESKO va Iskandariya universitetining ushbu tashabbusi “Iskandariyani XXI asrning buyuk intellektual va madaniy markazlaridan biri sifatida tiklash”maqsadida amalga oshirildi. 1986-yilda boshlangan YUNESKOning ishtiroki ushbu loyihaning haqiqatan ham xalqaro miqyosda boʻlishi uchun ajoyib imkoniyat yaratdi.
Yer uchastkasi sotib olindi va 1988 yilda YUNESKOning oʻsha paytdagi prezidenti tomonidan yangi kutubxonaning tamal toshi qoʻyildi. Kutubxona loyihasi uchun arxitektura tanlovida Norvegiya arxitektura byurosi tanlangan. Ushbu arxitektura jamoasi oltita mamlakat vakili boʻlgan oʻnta a’zodan iborat edi. Qurilish uchun rus., ingliz va italyan qurilish kompaniyalari ishtirok etishdi. Bundan tashqari, YUNESKO Iskandariya kutubxonasi boʻyicha xalqaro komissiya tuzdi, uning tarkibiga 18 ta turli mamlakatlar va tashkilotlarning yuqori martabali vakillari kirdi.
Kutubxonani moliyalashtirish masalasi Asvanda boʻlib oʻtgan konferensiyada hal qilindi, ya’ni Iroq, Saudiya Arabistoni va Birlashgan Arab Amirliklari hukumatlari 65 million AQSh dollari miqdorida mablag’ ajratdilar, 27 million dollar yana 26 mamlakat tomonidan xayriya qilingan, Misr hukumati 120 million dollar ajratgan va YUNESKO ham moliyalashtirishda ishtirok etgan.
1992 yilda kutubxonani qurish boʻyicha dastlabki ishlar boshlandi, 1995 yilda toʻg’ridan-toʻg’ri ishlar 2001 yilda yakunlandi. 2002 yil 16-oktyabrda koʻplab xorijiy davlatlar rahbarlari ishtirokida kutubxonaning tantanali ochilishi boʻlib oʻtdi.
2010 yilda Fransiya milliy kutubxonasi tomonidan 500 ming kitob sovgʻa qilindi. Bu Iskandariya kutubxonasini frankofon kutubxonalari orasida 6-oʻringa va Arab dunyosi va Afrikadagi eng yirik fransuz tilidagi kitoblari bilan 6-oʻringa olib chiqdi.
Toshkent islom instituti talabasi
Muhammadsharif
