Болажонлар, бугундан бошлаб, ҳаммамиз биргалашиб, пайғамбарлар алайҳиссаломларнинг ҳаётидан қизиқ ва ибратли қиссаларни ўқиймиз. Чунки уларнинг сўзлари ва қилган ишларини ўрганиб, юриш-туришимизда, гаплашимизда уларга эргашсак, иншааллоҳ, икки дунёда ҳам бахтли бўламиз. Қани, болажонлар, бисмиллаҳ деб қиссаларни ўрганишни бошладик. Биринчи бўлиб барча инсонларнинг отаси – Одам исмли пайғамбар алайҳиссаломнинг Қуръони каримдаги қиссасини ўқиб ўрганамиз. Ҳа, айтганча, қайси бир пайғамбарнинг номи тилга олинса, албатта, ҳар биримиз “алайҳиссалом“ деб ўша пайғамбарга салом беришимиз керак бўлади. Буни унутманг. Демак, ҳозир Одам алайҳиссалом ҳақидаги қиссани ўқиймиз. Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм Аллоҳ таоло фаришталарига лойдан бир инсонни, яъни барчамизнинг отамиз Одам алайҳиссаломни яратиб, уни ер юзида Аллоҳ таолонинг ҳукмини юритувчи -халифа қилишини айтибди. Шунда улар: “…Унда бузғунчилик қиладиган, қон тўкадиган кимсани қиласанми? Ҳолбуки, биз Сени ҳамдинг ила поклаб ёд этиб ва Сени муқаддаслаб турибмиз“, дедилар. Шунда Аллоҳ таоло уларга «Мен сизлар билмайдиган нарсани биламан» (Бақара сураси, 30-оят) – деди. Шундай қилиб Аллоҳ таоло Одамни жума куни яратди ва унга руҳ, яъни жон киритибди. Кейин Аллоҳ Одамга барча яратилган ва энди яратиладиган нарсалар номларини ўргатди. Сўнгра уларни фаришталарга бирма-бир кўрсатиб деди: «Агар ростгўйлардан бўлсангиз, манавиларнинг исмларини Менга айтиб берингчи», – деди., Табиийки ҳамма нарсанинг номини айтиб беришдан ожиз қолган Фаришталар: «Ўзинг поксан! Бизда сен билдиргандан бошқа илм йўқ. Албатта, Сен Ўзинг ўта илмлисан, ўта ҳикматлисан» (Бақара сураси, 31-32-оятлар) – дедилар. Шунда Аллоҳ таоло Одамга фаришталар айтиб бера олмаган нарсаларнинг номларини бирма-бир айтиб беришни буюрибди. Одам ўзига кўрсатилган барча нарсанинг номини фаришталарга айтиб берибди. Сўнг Аллоҳ таоло фаришталарга Одамни эъзозлаш ҳамда уни яратган Аллоҳ таолонинг қудратини улуғлаш учун Одамга сажда қилишни буюрибди. Барча фаришталар буйруққа бўйсуниб, Одам алайҳиссаломга сажда қилибдилар. (Давоми бор) 336

Кўпчилик ота-онани бу муаммо қийнайди ва бу масалага нотўғри ёндашадилар. Болани ёки қаттиқ қўллик билан ўйинлардан сақлайди ёки ҳар куни “ўйин ўйнама“ дея бир хил гапни такрорлайверади. Бола эса эртасига яна ўйин ўйнайверади. Келинг вазиятга бошқача ёндашамиз. Бола ўйнашни хоҳлайди, сиз эса йўқ. Кейинги гал бола ўйин ўйнаётганида уни уришманг аксинча чин дилдан унинг ўйинларига қизиқинг. У билан бирга ўйнанг, ундан ўйинни ўргатиб қўйишини илтимос қилинг. Диққат қилинг сиз мулоқотда мослашиш усулини қўллаяпсиз. Одамларни, вазиятларни ўзгартириш учун сиз аввало мослашишингиз керак. Ана ундан кейин дастакни ўзингиз хоҳлаган тарафга бура оласиз. Бола билан ҳам шундай. У билан дўст бўлинг ва секин аста ўйиндан чалғитинг. Бошқа фойдали машғулотлар топинг. Демак, хулоса қилсак, сиз аввало у билан қўшилиб ўйин ўйнайсиз, берилиб чин дилдан киришиб кетасиз ва секин-аста ўйинни камайтирасиз. Бола ҳам сизга эргашади. @MKda_oltinqoida 317

Тасаввур қилинг, сиз бехосдан ёки билимсизлигингиз сабабли хатога йўл қўйдингиз. Сиздан икки-уч баробар катта ва кучли инсон сизга бақириб, калтаклади. Танангиздаги оғриқ-ку майлига, лекин у инсон сизга энг яқинлигини ва ҳаётини сизга бағишлаганини даво қилади. Ҳақиқатан ҳам сиз уни яхши кўришда давом этаверасиз.   Тарбия жараёнида болаларни калтаклаш бизда қадимдан бор. Яшириб нима қилдик, деярли ҳаммамиз ҳам ёшлигимизда, ҳеч бўлмаса бир-икки маротаба калтакланганмиз. Калтаклар бизни тарбиялироқ қилдими? Йўқми? Буни аниқ билмаймиз. Қўл кўтаришнинг бир қанча зарарли асоратлари бор. Келинг, улардан 3 та асосийларини кўриб чиқамиз. 1. Калтакланган болалар ақлий ва жисмоний ривожланиши секинлашади. Ёшлигида кўп калтакланган 18-25 ёшли одамлар мияси текширилганда, уларнинг миясида кулранг модда кам экани аниқланган (бу модда миянинг ақлий фаолиятига жавоб беради). Ундан ташқари кўп калтакланган болалар агрессивлиги ва наркотик моддалар истеъмол қилишга мойиллиги билан ажралиб туради. 2. Калтаклаш ота-она ва бола ўртасидаги яқин муносабатни бузади.Кичкинтой танасига етказилган жароҳатга қарамай ота-онасини яхши кўришда давом этаверади, лекин у оила катталарига суяна олмай қолади. Қўрқинч сабабли айб ва муаммоларини яширади. Уларни яхши кўришига қарамай, ўзини хавфсиз ҳис қила олмайди. Оила, уй улар учун фароғат жойи бўла олмай қолади. 3. Бола миясида “Кучлилар доимо ҳақ” деган тушунча ўрнашиб қолади.Бу болалар кичиклигида ҳам, улғайгач ҳам жуда кўп муаммоларга сабаб бўлади. Кичиклигида унга кучлилар тарафидан қилинган ҳар қандай ноҳақлик оддий ҳолдек, қаршиликсиз қабул қилади (бу бола учун хавфли бўлиши ҳам мумкин). Бу эса, катта бўлганида ўзининг золим бўлиб қолишига ёки зулмларга чидаб, бахтсиз ҳаёт кечиришига сабаб бўлиб қолиши мумкин. Хулоса қилиб айтганимизда, болани калтаклаб тарбиялаш тарбияловчининг ноқис эканини билдиради. Чунки, уриб ман қилиш энг яқин ва осон йўл бўлгани билан,афсуски, яхши натижаларга олиб келмайди. Олимлардан бири бу борада шундай деган: “Болани уриш тарбиядаги энг сўнгги чора бўлиши керак. Акс ҳолда, уриб натижага эриша олмасангиз кейинги қадам болани ўлдириш бўлади”. ©️Розалия Габдулҳакова 312

Бизни ҳам бошқа болалар билан солиштиришган, биз ҳам солиштирамиз. Бошқалар билан ўзларини қиёслаш — болаларга яхши таъсир қилади, уларнинг яхши тарафларини ўрганади, деб ўйлаймиз.   Хўш, болаларни бошқа болага қиёслашнинг ёмон тарафлари ҳам борми? Бунинг бир қанча салбий жиҳатлари ҳам бор: 1. Бола ўзини кераклича яхши кўрилмаган ҳис қилади, хафа бўлади.Буни ўзимиз мисолимизда ҳам кўришимиз мумкин. Агар турмуш ўртоғимиз бизга бошқа одамнинг турмуш ўртоғини мисол қилиб кўрсатса, албатта жаҳлимиз чиқади. Қиёсланган одамни ёмон кўра бошлаймиз, турмуш ўртоғимизга эса “ўша одам билан оила қуринг” ундай бўлса дегимиз келади. Болаларда ҳам худди шундай… 2. Болани доимий бошқалар билан ўзини қиёслашга одатлантириб қўясиз. Албатта, бу ёмон, чунки болаларнинг қобилияти хар хил. Биз доим кимдандир қандайдир масалада устун, қандайдир масалада ноқисмиз. Болалар — ўзидан кучлилар билан ўзларини қиёслаб, ўзига ишончини йўқотади ёки аксинча, ғурурланиб кетиши мумкин. 3. Доимий қиёсланган бола ўзи ким экани, нималар хоҳлашини унутиб қўйиши мумкин. Яъни, энг севимли кишилари — ота-онаси хоҳлаган одамга ўхшашга бўлган хоҳиш болани ўзи қандай экани, нима хоҳлашини унуттириб қўйиши мумкин. Натижада фарзандингиз ўзга одам ҳаётини яшаб, бахтли бўла олмай қолиши мумкин. 4. Қиёслаш ўзингизга ҳам зарар келтириши мумкин. Бола кичкина ёшида хафа бўлади, лекин ҳеч нарса демайди. Катта ёшдаги бола эса, ўзингизга худди шундай жавоб қайтариши мумкин. Яъни, кимнингдир ота-онаси билан сизни қиёслайди. Ота-оналар ва имкониятлар ҳам ҳар хил, сиздан имконияти, болалари учун вақти кўплари билан қиёсланишингиз кўнглингизни оғритади. Сиз улар учун борингизни берсангиз-у, улар бошқаларни гапирса… Қиёсланиши мумкин бўлган шахс — Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам ва у зотнинг саҳобаларидир. Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг гўзал ҳаётлари биз учун комил мусулмон бўлиб, чиройли ҳаёт кечиришимизга энг муносиб намунадир. Кейинги сафар фарзандингизни танқид қилмоқчи бўлсангиз, эҳтиёт бўлинг! Бошқаларнинг яхшилигини эмас, фарзандингиздан нега хафа эканингизни, агар сиз хоҳлагандай бўлса, хурсанд бўлишингизни айтинг. ©️Розалия Габдулҳакова 280

Оиша томорқага ловия экиб қўйди. Об-ҳаво яхши бўлгани боис ловия тез орада униб чиқди. Бир куни ташқаридан сигирларнинг овозини эшитиб ҳовлига югуриб чиқди. Қўшнининг сариқ сигири томорқага кириб, ёш ловия новдаларини чайнаб ташлабди ва пушталарни ҳам бузиб юборибди. Оиша барча қилган меҳнати зое кетганини кўргач жойида қотиб қолди. Бўйнида арқон осилиб турган сариқ сигир молхонанинг ёнида мўрарб турарди. Ғазаб аччиғида қўлига тушган тахтани олдида сигир томон бора бошлади. Шу пайтда сигирнинг эгаси бўлмиш қўшни аёл келиб қолди ва ғамгинлик билан гапира бошлади: – Кеча бечоранинг бузоғи ўлиб қолди. Эрталабдан бери мана учинчи марта арқонини узиб, бузоғини қидиряпти. Буни эшитгач Оиша қўлидаги тахтани ташлади. Ловияси эсидан ҳам чиқиб кетди. Сўнг уларнинг олдиларига юриб келган сариқ сигирнинг ғамгин кўзларига боққанча унинг бошини силаб: “Демак у ҳам ўзининг боласи ҳақида ўйлаяпти эканда”, деди. Оиша жуда тўғри йўл тутди. Унинг бу хайрли иши Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қуйидаги ҳадисларига тўғри келаркан-а? “Аллоҳдан қўрқинг, бу тилсиз ҳайвонларга азият етказманг”. اتَّقُوا اللَّه في هذِهِ البهَائمِ المُعْجمةِ Рус тилидан Охунжон Аҳмад ва Муаттар Абдулқаюм таржимаси 362