Abu-l-Hasan Ali ibn Muhammad ibn Abdulkarim al-Pazdaviy (milodiy 1010–1089 yillar atrofida) Markaziy Osiyo musulmon ilm-fani tarixida yuksak o‘ringa ega bo‘lgan fiqhshunos, usuliy va hanafiy olimlaridan biridir. U “Fakhr al-Islām” — ya’ni “Islom faxri” laqabi bilan mashhur bo‘lgan. Tug‘ilgan joyi: Pazda qishlog‘i (Nasaf yaqinida) U umrining asosiy qismini ilm bilan Samarqandda o‘tkazgan. Asosiy qism. Pazdaviy Hanafiy fiqhi va usul ilmlarini chuqur o‘rgangan hamda o‘z asarlari bilan bu mazhabni mustahkamlashda muhim rol o‘ynagan. Ayniqsa, “Usul al-Pazdaviy” (to‘liq nomi *Kanz al-Usul fi Usul al-Fiqh*) nomli asari orqali u Hanafiy usul ilmining asosiy manbalaridan birini yaratdi. Bu asar keyinchalik ko‘plab olimlar tomonidan sharh qilingan, eng mashhurlaridan biri — “Kashf al-Asrār” Abu al-Barakāt al-Nasafiy (vafoti: hijriy 710 / milodiy 1310 y.) U mashhur hanafiy faqih va mutakallim (kalom ilmi ulamosi) bo‘lib, Movarounnahrda (asosan Samarqand va Nasaf hududlarida) ilmiy faoliyat yuritgan. “Kashf al-Asrār” — bu Abu-l-Hasan al-Pazdaviyning mashhur “Usul al-Pazdaviy” asariga yozilgan sharh hisoblanadi. Xulosa. U hanafiy usul ilmini chuqur tahlil qilib, murakkab fiqhiy masalalarga aniqlik kiritadi. Bu asar keyinchalik hanafiy madrasalarida asosiy o‘quv qo‘llanmasiga aylangan. Pazdaviy o‘z zamonasining ilg‘or ulamolari qatoridan bo‘lib, nafaqat fiqh va usulda, balki kalom, mantıq va tafsir sohalarida ham chuqur bilimga ega bo‘lgan. Uning ilmiy maktabi ko‘plab shogirdlarni yetishtirgan, ular esa keyinchalik Hanafiy mazhabining yanada rivojlanishiga xizmat qilgan. Bazdaviy ijodining afzalligi shundaki, u murakkab masalalarni ham aniq, lo‘nda va hujjatlar bilan asoslab bayon qiladi. Uning ilmiy merosi hanuzgacha madrasalarda, islomiy universitetlarda o‘rganiladi. Abu-l-Hasan al-Pazdaviy o‘zining asarlari bilan Hanafiy mazhabining tarixiy taraqqiyotida muhim o‘rin egallagan.   TII talabasi Gʻoʻziev Kamoliddin 31