Почтадан ҳар ҳафта ўттизга яқин хат оламан. Уларни радиодаги тингловчиларим ёки газета-журналлардаги мақолаларимни ўқиган кишилар юборишади. Лекин кеча келган хат аввалгиларига асло ўхшамас эди. Бир она юборган бу хат Оналар кунида ёзилган бўлиб, иборалари унчалик ҳам фасоҳатли, чиройли бўлмаса-да, балоғат жиҳатидан айни мўъжиза эди. Аслида балоғат ҳам инсоннинг кўзлаган мақсадига элтувчи гапни айтиши эмасми?! «Оналар куни деган байрамни эшитганман, лекин кўрмаганман. Оналар фарзанд сабабли азобу машаққат чекишини биламан, лекин фарзанднинг онага яхшилик қилганини, у сабабли бахтли ҳаёт кечиришини билмайман», деб ёзган эди у. Йўқ, бу онанинг фарзандлари унга оқ бўлмаган, бу хатни уларнинг итоатсизлигидан шикоят қилиш учун ёзмаган, чунки улар ҳали кичкина, ота-онага оқ бўладиган ёшга етишмаган. Мактубни ёзган она қашшоқлигидан, фақирлигидан, оиланинг таянчи бўлган турмуш ўртоғини йўқотганидан, йўқчиликка ҳар қанча сабр қилмасин, баъзан сабр косаси тўлиб кетаётганидан шикоят қилади. У мендан «Нима қилсам экан? Болаларимни мактабдан чиқариб олиб, бир бурда нон топиш учун бирор ишга берсаммикан? Мактабнинг бошқа харажатлари у ёқда турсин, ҳатто мактаб формасига ҳам пул топиб бера олмасам, ахир улар бу эски жулдур кийим-у, бўм-бўш чўнтак билан ўқишни қандай қилиб тамомлашади?» деб сўрабди. Очиғини айтсам, шу кунгача бой бўлишни орзу қилмаган эдим. Аммо шу бугун мана шу аёлга қаламим, сўзим билан эмас, балки мол-дунёим билан ёрдам бериш, тасалли бериш учун бой бўлгим келиб кетди. Лекин начора, мен бир ёзувчи бўлсам, ёзувчининг эса қалами-ю тилидан бошқа ҳеч нарсаси йўқ. Лекин хатни ўқиб, қалбимдан отилиб чиққан икки гапни айтишга барибир қарор қилдим. Синглим, бири сенга. Иккинчиси эса ўқувчиларимга. Синглим, сенга айтадиган гапим бир қарашда одамларга ғайритабиий туюлиши мумкин, чунки ёзувчилар одатда бундай гапларни айтишмайди. Чунки улар одамларга ўзларининг асл кўринишларини эмас, балки, таъбир жоиз бўлса, бироз қалам теккизилган, безалган, тузатилган шаклларни намойиш қилишади. Эҳтимол, бундай расм гўзал ва жозибалироқ бўлиши мумкин, лекин бу уларнинг ҳақиқий сурати, ҳақиқий кўриниши бўлмайди. Бундай ёзувчилар ўз ўқувчиларига қалби билан эмас, балки ақли билан хитоб қилишади. Аммо мен назарда тутган бу услуб ҳам янгилик эмас, у француз адиблари орасида кенг тарқалган. Айтмоқчи бўлган гапим – ҳақиқий ҳаётий воқеа. У бирор ёзувчининг хаёлий тўқимаси эмас. Уни ёзувчининг қалами таълиф қилмаган. Унинг бўлимларини мана шу сиз билан биз яшаб турган реал воқелик, ҳаёт битган. Уни сенга қандай бўлса, шундайлигича ҳикоя қилиб бераман. Синглим, уни айтишдан мақсадим – сен ва сен каби умидсиз ҳолга тушган ҳар бир онага, фақирлик ва мискинликда улғаяётган ҳар бир фарзандга шараф ва улуғворликка икки нарса орқали эришиш мумкинлигини етказиб қўйишдир. Уларнинг бири Аллоҳ азза ва жалланинг тавфиқи, иккинчиси эса билим ва ғайратдир. Аллоҳ ихлос билан амал қиладиган ҳар бир бандага тавфиқ беради.. Синглим, энди воқеани эшит. Бундан қирқ йилча муқаддам Дамашқда олий мартабали, саховатли, фазилатли бир олим яшаган. Унинг эшиги қариндош-уруғлар, меҳмонлар ва толиби илмлар учун доим очиқ бўлиб, дастурхони ҳам тўкин эди. Одамлар Биринчи жаҳон уруши даврида танг ва оғир аҳволда қолган бўлса-да, Аллоҳ бу кишидан Ўзининг фазл-марҳаматини дариғ тутмаган, шунинг учун бу олим асло қийинчилик кўрмаган эди. Унинг ўзи юқори лавозимларда ишлар, одамлар уни жуда ҳурмат қилишар эди. Унинг фарзандлари ҳам ана шундай хонадонда на фақирлик машаққатини, на эҳтиёжмандлик хорлигини кўрмай улғайишар эди. Лекин бир кун (1925 йили) уларнинг бошига...

Иккинчи даъво. Аллоҳ таоло Қуръон каримни сақлашга кафил бўлганини хабарини бериб марҳамат қилади: إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ “Албатта, Зикрни Биз нозил қилдик ва, албатта, биз муҳофаза қилурмиз” (Ҳижр 9-оят). Оятда суннат ва ҳадисни сақлаши ҳақида гап йўқ. Агар суннат ва ҳадис ҳам далил ва Қуръонга ўхшаб ҳужжат бўлганида Аллоҳ таоло суннат ва ҳадисни ҳам сақлашга кафил бўлар эди”.  Иккинчи даъво жавоб. Аллоҳ таоло оятда “Зикр”ни сақлашга кафил бўлди. “Зикр” фақатгина Қуръон каримга чекланмайди. Балки ундан мақсад Аллоҳ таолонинг шариати ва Расули орқали юборган дини ҳисобланади. Яъни “Зикр” сўзи умумий маънода келгани учун Қуръони карим ҳамда суннат ва ҳадис бўлиши мумкин. Бунга Аллоҳ таолонинг сўзи ҳам далил бўлади: فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ “Агар билмайдиган бўлсангиз Зикр аҳлидан сўранглар” (Наҳл 43-оят). “Зикр аҳли” деганда Аллоҳ таолонинг динини ва шариатини биладиганлар назарда тутилган. Шубҳасиз, Аллоҳ таоло Ўз Китобини сақлагани каби Расулининг суннатини ҳам сақлади. Бунга ҳадисларни ёдлаш, инсонлар ҳадисни бир-биридан нақл қилиши, дарслар қилиш ва ҳадисларни саҳиҳини заифидан ажратиш сабаб бўлди. Уламолар бу йўлда бутун умрларини ўтказиб кўп қийинчилик ва машаққатга дучор бўлдилар. Шу сабабли Расулулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларидан бирон нарса қолиб кетмади ҳамда асосий манба бўлиб келмоқда. Уламолар айтишади: “Суннат барча олимларда бор. Айримларда кўп, айримларда кам шаклда бор. Агар ҳаммаларининг илми тўпланса ҳамма суннат ҳам жамланади. Агар улар ҳар тарафга кетса суннатдан баъзиси кетади. Шу билан баъзи суннат кетса, бошқада бу суннат бўлади. Шунинг учун Расулулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларидан бирон нарса йўқ бўлиб кетмаган, деб қатиъй айта оламиз. Расулулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қилган ишлари ёки айтган гапларининг барчаси китобларда жамланган. Ҳадисларни етиб келиш йўллари турлича ва саҳиҳлик даражасида қарама-қарши бўлса ҳам барча ҳадислар тўпланган”. Ибн Ҳазм айтдилар: “Луғатшунос олимлар ва шариат илмида етук бўлган олимлар “нозил қилинган зикр” деганда Аллоҳ таоло тарафидан нозил бўлган ҳар бир ваҳийни назарда тутишади. Аллоҳ таоло барча ваҳийни сақлаши аниқ. Аллоҳ таоло сақлашга кафил бўлса ундан бирон бир нарса ҳеч қачон йўқ бўлиб кетмайди. Ҳамда ботил бўлиши мумкин эмас. Ҳатто ҳарфлари ҳам абадий сақланади”. Сўнгра ибн Ҳазм Қуръони карим оятидаги “Зикр” дан мақсад фақатгина Қуръони карим деб ўйлаганларга раддия билдириб айтадилар: “Оятдаги “Зикр”ни Қуръони каримга хослаш далили йўқ ёлғон даъво ҳисобланади. “Зикр” сўзидан мақсад Қуръони карим ва оятларни баён қилувчи ҳадисдан иборат. Қуръон карим ҳам, ҳадис шарифни ҳам Аллоҳ нозил қилган. Бу ҳақда Аллоҳ айтди: وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ “…Ва сенга одамларга нозил қилинган нарсани ўзларига баён қилиб беришинг учун Зикрни нозил қилдик, шоядки тафаккур қилсалар” (Наҳл 44-оят). Ҳақиқатдан ҳам, Расулулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Қуръон каримни баён қилиб беришга буюрилганлар. Аллоҳ таоло Қуръони каримда сўзи мужмал бўлган, яъни, биз нима назарда тутилганини билмайдиган кўп оятлар нозил қилди. Лекин бу мужмал сўзларни Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам баён қилиб берганлар. Агар Расулулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам оятлардаги мужмал сўзларни баён қилиб берган ҳадислари сақланиб қолмаганда нима бўлар эди? Унда ибодатлар қачон мукаммал ва қачон ботил бўлиши ҳақидаги маълумот бўлмас эди. Бундай вазият Қурьон карим матнидан фойда олишни йўққа чиқаради. Бандаларга фарз бўлган кўп амаллар ҳам йўққа чиқади. Аллоҳ таоло ирода қилган ҳақиқий маъноларнинг тўғрисини билмай...

Жорий йилнинг 14 декабрь куни Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институтида 1-босқич талабалари учун Қонунчилик палатаси, халқ депутатлари вилоят, туман/шаҳар кенгашларига сайловлар 22 декабр санасида бўлиб ўтиши ҳамда сайлов кампанияси ҳақида давра суҳбати ташкил этилди. Тадбирда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Қонунчилик палатаси бошқармаси юристконсульти Низамов Жавохир Зиявутдинович, шунингдек институтнинг “Маънавият, маърифат ва иқтидорли талабалар билан ишлаш бўлими” бошлиғи А.Олимов, “Ижтимоий фанлар” кафедраси мудири О.Тангировлар иштирок этдилар. Суҳбатда бу йилги сайловда қандай ўзгаришлар бўлади? деган саволларга жавоб берилди. Жумладан бутун республика бўйича сайловчиларнинг ягона электрон рўйхати шакллантирилгани, сайлов участкалари ҳақида маълумотлар бир базада жамланиши, имконияти чекланган фуқаролар учун шароитлар яратилгани, ногиронлиги бўлган шахслар ҳам тенг ҳуқуқлилик асосида сайловларда қатнашиши, халқаро матбуот маркази ишга туширилгани, ҳатто жазони ўташ муассасаларидаги шахслар ҳам сайловда иштирок этиши ҳақида айтиб ўтилди. Тадбир сўнгида талабалар ўзларини қизиқтирган саволларига соҳа мутахассиси томонидан керакли жавоблар олдилар. “Ижтимоий фанлар” кафедраси кабинет мудири Ҳ.Нажмиддинов 127

Жорий йилнинг 13 декабр куни Тошкент ислом институти ректори У.Ғафуров Ҳадис илми мактаби ҳамда Имом Бухорий номидаги илмий тадқиқот марказига ташриф буюрди. Ташриф давомида У.Ғафуров  мактаб раҳбарияти ҳамда ўқитувчилари, Тошкент ислом институтидан педагогик амалиёт ўташ учун борган талабалари  ва дунёнинг нуфузли таълим муассасаси ҳисобланадиган Миср Араб Респубпубликасининг Ал-Азҳар университетининг 2 нафар малакали ўқитувчилари Ҳадис ва унга доир илмлар бўйича Ал-Азҳар университетининг Танто шаҳридаги Магистратура бўлимининг Усулуд дин кафедраси мудири, DcS, проф. Маҳмуд Абдуллоҳ Абдурраҳмон ҳамда Араб тили фанидан Ал-Азҳар университети Араб тили факультети Балоғат ва мунозара илми кафедраси мудири, DcS, проф. Али Саад Али Саад билан учрашди. Учрашув давомида мактабда ўқувчиларга яратиб берилаётган шарт шароитлар, амалиётчи талабаларнинг амалиётлари қай тартибда бўлаётгани билан яқиндан танишди.   1 030

Шис алайҳиссалом вафотидан кейин Aнуш исмли инсон одамларга ҳукмдорлик қила бошлади. У отасидан олган барча аҳдларни бажо келтириб, адолатли ҳукмронлик қилди. Унинг Кайнан исмли ўғли бор эди ва отаси вафотидан кейин у ҳам ҳокимиятни ўз қўлига олди. Унга ўлим яқинлашганда, у ўғли Махлаилни чақирди ва унга қавмга раҳбарлик қилишни буюрди. Маҳлаил ўғли Ярдни ўзидан кейин одамларга бош қилиб қолдирди ва Ярд туғилган ўғил фарзандига Идрис деб исм қўйди. Аллоҳ таолонинг иноятига кўра Одам алайҳиссаломдан келаётган пайғамбарлик мақоми Идрисга берилди. Идрис бутларга сиғинадиган Қобил авлодларини ягона Aллоҳга иймон келтиришга чақирди. Идрис алайҳиссалом одамларни яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтарар, ибодат қилишга кўп вақт сарфлар ҳамда одил ва солиҳ инсон эди. Унга ўттизта саҳифа юборилди. Унинг исми ҳам бошқа пайғамбарлар орасида Қуръонда қайд этилган. Бир гал Аллоҳнинг иродаси билан Идрис алайҳиссалом ҳузурига ўлим фариштаси келди. Идрис нотаниш одамни кўриб, ундан: «Сиз кимсиз?» – деб сўради. Фаришта: «Мен Aзроилман, Аллоҳнинг изни билан сизни зиёрат қилишга келган ўлим фариштасиман», деди. Шунда Идрис: “Aгар сен Aзроил бўлсанг, тезда жонимни ол!”, деди. Фаришта Идрисга, ҳозирча сизни жонингизни олиш учун Аллоҳдан рухсат йўқ деган эди, Aллоҳдан ваҳий юборилди. Ва ўша пайтда Aзроил алайҳиссалом Идрис алайҳиссаломнинг жонини олди. Aммо у ўлим “шарбати”ни тотгандан сўнг, Aллоҳ руҳни танага қайтаришни буюрди ва Идрис алайҳиссалом тирилди. Шундан сўнг у дўзахни кўришни Аллоҳдан сўради. Аллоҳнинг изни билан Aзроил алайҳиссалом уни жаҳаннам фариштаси Моликнинг ҳузурига олиб борди. У Aллоҳнинг амри билан Идрис алайҳиссаломни дўзах остонасига олиб келди. Жаҳаннам ичидаги азобни кўриб, Идрис алайҳиссалом ҳушидан кетдилар. Aзроил алайҳиссалом уни олдинги жойига қайтариб олиб бордилар. Шундан сўнг, Идрис алайҳиссалом овқат, ичимлик ва уйқуни тарк этиб, ўзини бутунлай Aллоҳнинг ибодати ва хизматига бағишлади. Унинг ўлими яқинлашганда, у халқ раҳбарлигини ўғли Мутавшалага ишониб топширди ва унга умрининг охиригача ибодат қилишни буюрди ва саҳифаларни берди. Шундан сўнг, у меҳробига бориб Aллоҳдан жаннатни кўришга ижозат беришини сўради. Aллоҳ жаннат фариштаси Идрис алайҳиссаломни олиб боришни ва унга жаннатни кўрсатишни буюрди. Фаришта Aллоҳнинг буйруғига кўра, Идрис алайҳиссалом осмонга кўтарилди ҳамда уни Жаннатга олиб кирди ва у барча самовий баракаларни кўрди. Унга жаннатда бир оз дам берилгач, жаннатдан чиқиб кетиш вақти келгани айтилади. Идрис алайҳиссалом Аллоҳнинг: “Ҳар бир жон ўлимни тотувчидир”, деган сўзларига ишора қилиб, у аллақачон ўлимни татиб кўрганлигини ва жаннатни тарк этгиси келмаётганини айтди. Унга жавобан: “Сиздан у (жаҳаннам)га яқинлашувчи бўлмаган ҳеч ким йўқ”. деди. Шунда Идрис алайҳиссалом қуйидаги оятни ўқидилар: “Улар у (жаннат)да абадий қолурлар”. Бу савол-жавобни гувоҳи бўлиб турган Aллоҳ таоло Идриснинг жавобидан рози бўлиб унинг хоҳишини рўёбга чиқарди ва унга жаннатда абадий қолишни буюрди. Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом Меърож воқеасида осмоннинг тўртинчи қаватида Идрис алайҳиссаломни кўрадилар (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти). Идрис алайҳиссалом астрономия ва арифметика билимларига эга эди. У одамларга қалам билан ёзишни ўргатди. Бундан ташқари, ўша давр одамлари кийим тикишни билишмас эди. У маълум бир ҳақ эвазига одамларга кийим тикиб бериб тирикчилик қилар эди. Интернет материаллари асосида ” Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси ўқитувчиси  Пўлатхон Каттаев тайёрлади 1 739